در روزهای اخیر، خبری با تیتر «3 هزار لیتر آب را با قیمت 100 هزار تومان صادر میکنیم» به صورت گسترده در کانالهای خبری منتشر شد. ادعای صادرات آب از ایران به کشورهای همسایه، در شرایطی که در اکثر استانهای کشور با کمبود منابع آبی مواجه هستیم، از جمله موارد حساس و تنشزایی که همواره از سوی مسئلان کشور مورد تکذیب قرار گرفته است. بررسیها نشان میدهد، برای نخستین بار خبرگزاری ایلنا از این تیتر برای پوشش مصاحبه با یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی استفاده کرده است.
جلال محمودزاده عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، روز یکشنبه 5 تیرماه در مصاحبهای با خبرگزاری ایلنا گفته است:
برای تولید یک هندوانه 10 کیلویی 3 هزار لیتر آب نیاز است؛ اگر این هندوانه را به قیمت هر کیلو 10هزار تومان هم صادر کنیم، یعنی در واقع 3 هزار لیتر آب را با قیمت 100هزار تومان صادر میکنیم و این به صلاح کشور نیست.
همان طور که خواندید اظهارات محمودزاده، در خصوص ضرورت بازنگری در شیوههای کشاورزی و محصولات صادراتی است؛ اما تیتر انتخاب شده توسط عوامل خبرگزاری ایلنا گمراهکننده است و این مطلب را به ذهن مخاطب تداعی میکند که گویا در حال حاضر با وجود کمبود منابع آبی، صادرات رسمی آب با قیمت پایین توسط ایران صورت میگیرد که اساساً این موضوع صحت ندارد. «انتخاب تیتر مناسب» از جمله وظایف رسانههای خبری است، چرا که با گسترش شبکههای اجتماعی و توسعه فضای مجازی، درصد بسیاری از افراد تنها به خواندن تیتر اخبار اکتفا کرده و جزئیات آن را مطالعه نمیکنند؛ به همین دلیل ممکن است از همین طریق اطلاعات غلط به مخاطب انتقال داده شود.
اما فارغ از این موضوع، آیا اظهارات این نماینده مجلس در خصوص میزان مصرف آب برای کشت هندوانه صحیح است؟
آیا ادعای نماینده مجلس صحت دارد؟
برای بررسی این ادعا باید به سراغ اطلاعیهها و اخبار وزارت جهاد کشاورزی رفت. این وزارتخانه طی اطلاعیهای در سال 1396 اعلام کرده که میزان مصرف آب برای تولید هر کیلوگرم هندوانه در کشور کاهش یافته است و این رقم به 286 لیتر آب رسیده است. در این اطلاعیه آمده است:
مصرف آب در تولید هندوانه طی سال های(95-91) از 12500مترمکعب در هکتار به 9740 مترمکعب در هکتار کاهش یافته است، به طوریکه در سال 91، بهازای هر مترمکعب آب مصرفی 2.2 کیلوگرم محصول هندوانه تولید میشده است که با افزایش بهرهوری، میزان تولید به 3.5 کیلوگرم به ازای هر مترمکعب افزایش یافته است. در نتیجه آب مورد نیاز برای تولید یک کیلوگرم هندوانه از 455 لیتر در سال 91 به 286 لیتر در سال 95 معادل 37 درصد کاهش یافته است.
بنابراین از مطالب بالا میتوان نتیجه گرفت که آب مورد نیاز برای تولید یک کیلوگرم هندوانه 286 لیتر بوده و برای تولید یک هندوانه 10 کیلویی، 2860 لیتر آب لازم است.
از طرفی اعداد و ارقام اعلامی از سوی گمرک ایران حکایت از حجم قابل توجه صادرات این محصول دارد. طبق آمار اعلامی سخنگوی گمرک ایران، در سال ۱۴۰۰ در مجموع ۹۰۲ هزار و ۱۰۲ تن هندوانه به ارزش ۲۰۸ میلیون و ۵۸۳ هزار و ۶۳۱ دلار به ۴۳ کشور صادرات انجام شده است. جالب است بدانید برای تولید ۹۰۲ هزار و ۱۰۲ تن هندوانه چیزی حدود 285 میلیارد لیتر آب مصرف شده است که بیشتر از حجم سدهایی نظیر سد امیرکبیر در کرج است.
این درحالی است که کشور با بحران آب روبهرو بوده و به گفته کارشناسان امروزه بیش از ۹۰ درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی مصرف میشود که همین امر اثرات تخریبی بسیاری بر زیست بوم انسانها و جانوران وارد کرده است. بنابراین کاشت محصولاتی که آب زیادی برای تولید آنها زیاد است با قصد صادرات، موجب هدر رفت سرمایههای کشور خواهد شد.
لزوم توجه به کاشت محصولات پر بازده
بنابراین بهتر است علاوه بر تغییر شیوه کشاورزی، با مدیریت دقیق زمین و آب، کشاورزان را به کشت محصولات استراتژیک و با ارزش افزوده بالا ترغیب کرد. همچنین، با توجه به وابستگی کشور به واردات نهادههای تولید(ذرت، جو و دانههای روغنی) میتوان با تمرکز بر تولید این محصولات موجب کاهش ارز بری و استفاده بهینه از منابع آبی شد.
علاوه بر این به جهت توسعه صادرات نیز میتوان بر کشت گیاهان دارویی به دلیل ارز آوری بالا تآکید کرد. به عنوان مثال 10 میلی لیتر روغن گیاه اسطوخودوس حدود 18 دلار در بازارهای جهانی به خرید و فروش میرسد. یا گلرنگ گیاهی با خصوصیات مطلوب زراعی نظیر مقاومت نسبی به شوری خاک و خشکی هوا، مقاومت بالا به سرمای زمستانه است و به ازای هر یک کیلوگرم قیمتی حدود 700 هزار تومان دارد. وجود روغنی مطلوب با بیش از 90 درصد اسیدهای چرب غیراشباع بخصوص اسید لینولئیک همواره به عنوان یک دانه روغنی با ارزش مطرح بوده است.
در انتها باید بر این موضوع تاکید کرد که خبر منتشر شده در فضای مجازی مبنی بر صادرات آب با قیمت پایین صحت نداشته و عوامل خبرگزاری ایلنا با انتخاب یک تیتر نادرست موجب گمراهی مخاطبان شده است اما به طور کلی ادعای نماینده مجلس در خصوص میزان بالای مصرف آب برای کشت هندوانههای صادراتی صحیح است.