به تازگی کلیپی در فضای مجازی منتشر شده است که در آن ادعا می‌شود بانک مرکزی قصد دارد واحد پول ملی را از “ریال” به “زَر” تغییر دهد. همچنین در این کلیپ بیان می‌شود که هر «زر» معادل با 100 سوت یا 0.1 گرم طلا است. اما آیا ادعای مطرح شده توسط سازندگان این کلیپ صحت دارد؟
کلیپ منتشر شده در فضای مجازی موسوم به «ایجاد واحد پولی زر»
بانک مرکزی: هیچ برنامه‌ای برای تغییر واحد پول ملی نداریم
در همین ارتباط، مصطفی قمری وفا، مدیرکل روابط‌عمومی بانک مرکزی در حساب توییتری خود نوشت:
اخیراً کلیپی در فضای مجازی منتشر شد که در آن ادعا شده است بانک مرکزی قصد دارد واحد پول ملی را به “زَر” تغییر دهد! ضمن تکذیب صریح این شایعه ساختگی، تاکید می‌شود بانک مرکزی هیچ برنامه‌ای برای تغییر واحد پول ملی ندارد.
اما در مورد سایر ادعاهای مطرح شده در این کلیپ، نکات دیگری نیز وجود دارد که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
کالاسازی پول ملی، دیدگاه جهان‌شمولی نیست
در ارتباط با ایجاد سازمانی با عنوان «مدیریت و ارزش‌گذاری سرمایه‌های ملی» باید عنوان کرد که ایده بیان شده در این زمینه، مشابه ایده «هیئت پولی کالایی» است. این هیئت، نوعی مؤسسه پولی است که به صدور اسکناس و سکه (و در برخی از موارد، سپرده) -که کاملاً دارای پشتوانه ارز «ذخیره» خارجی و قابل تبدیل به ارز ذخیره با نرخی ثابت مورد انتظار است-، اقدام می‌کند.
این روش پیشنهادی، در واقع سطحی از کالاسازی پول ملی است که در برخی از کشورها که با مشکل ارزش پول ملی مواجه هستند، اجرا شده و بعضاً از سوی برخی نهادهای بین‌المللی نیز بیان می‌شود اما در مجموع، دیدگاه جهان‌شمولی محسوب نمی‌شود.
پشتوانه پول‌های ملی چیست؟
در این کلیپ به صورت خلاصه گفته می‌شود که برای رفع مشکل کاهش ارزش پول ملی در گذر زمان، بایستی سرمایه‌های ملی، پشتوانه واحد پولی شود؛ این در حالی است که بی‌ثباتی در ارزش پول‌های ملی، به موضوع پشتوانه داشتن یا نداشتن آنها برنمی‌گردد؛ زیرا که علم اقتصاد کلان از این موضوع عبور کرده و پول امروزی، بدون پشتوانه بوده و تنها متکی به ترازنامه بانک مرکزی است؛ بنابراین وجود یا عدم وجود پشتوانه نمی‌تواند مبنایی برای ارزش پول ملی باشد.
بحث مراجعه به بانک مرکزی و دریافت ارزش پشتوانه پول ملی، موضوعی مربوط به پول کالایی و دارای پشتوانه است که در حال حاضر و در جوامع امروزی، دیگر موضوعیت ندارد. به فرض هم موضوعیت داشته باشد و کوچک‌ترین واحد پول زر معادل با 10 لیتر نفت خام باشد؛ آیا مراجعه‌کننده به بانک مرکزی هنگام تحویل واحد پول زر، می‌تواند نفت خام دریافت کند؛ در عصر حاضر این موضوع، بسیار مضحک به نظر می‌رسد. بنابراین این ایده بیش از اینکه علمی باشد، تخیلی است که هیچ پشتوانه و مبانی علمی برای آن نمی‌توان یافت.
فارغ از موضوعات مذکور، سؤالی که در ادامه مطرح می‌شود این است که در این روش پیشنهادی، معیار ارزش‌گذاری چیست و چگونه مشکل فعلی ارزش‌گذاری پول ملی کشور را می‌توان برای پیاده‌سازی این ایده رفع نمود؟ یکی از مشکلات فعلی کشور، بحث ارزش‌گذاری دارایی‌ها یا ثروت‌های غیربازاری است که می‌توان آن را در سازمان خصوصی‌سازی یا سازمان اموال تملیکی و … مشاهده کرد.
همچنین باید این نکته را ذکر کرد که در این روش پیشنهادی، مبنای محاسبه ارزش ثروت ملی مشخص نیست؟ با وجود نقدینگی 5000 هزار میلیارد تومانی، با چه دلاری به میزان 300 میلیارد دلار رسیده است، یعنی هر دلار 16 هزار و 700 تومان در نظر گرفته شده که خود نشان‌دهنده غلط بودن مبنای محاسبات است.
همچنین ادعا شده است که ارزش طلا در طول زمان حفظ شده است. آیا ارزش دلاری مدنظر است یا ارزش ذاتی آن؟ ارزش دلاری آن این‌گونه نیست.
تورم، تغییرات اسمی در پول‌های ملی را بی‌اثر می‌کند
اعتبار پول‌های بین‌المللی وابسته به اعتبار اقتصاد کشورها است نه اعتبار ارزش ذاتی آنها؛ زیرا که کشورهای دارای تورم در گذر زمان با کاهش ارزش پول ملی مواجه شده‌اند و تلاش‌های آنها برای حفظ پول ملی با تغییر اسمی (حذف صفر) با موفقیت همراه نبوده است؛ بنابراین تضمینی وجود ندارد که تغییرات اسمی در پول ملی در گذر زمان ثابت بماند.
قدرتمند بودن و گران بودن پول ملی، یک ارزش نیست زیرا باعث می‌شود که کالاهای شما برای سایر کشورها گران تمام شود و تقاضا برای واردات از شما کاهش می‌یابد. در واقع، نگرانی فعلی ما کم‌ارزش بودن ریال نیست بلکه نگرانی، بی‌ثباتی و کاهش تدریجی ارزش ریال است؛ زیرا که کاهش ارزش پول ملی برای توسعه صادرات رویکردی است که از سوی برخی از کشورها در برهه‌هایی از زمان دنبال شده است.
در پایان می‌توان گفت که اولا بانک مرکزی بکارگیری چنین روشی را صریحاً تکذیب کرده است و ثانیا بررسی‌ها نشان می‌دهد که ادعاهای مطرح شده در کلیپ «پول ملی زر» فاقد پشتوانه علمی و همچنین بدون شناخت از ابعاد تحولات پولی جهانی و اقتصاد کلان و سازوکاری اجرایی چاپ و انتشار پول توسط بانک‌های مرکزی ایران و جهان است.
