سعید محمد، مشاور رئیس‌جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی، 25فروردین 1401، اظهار داشت:
با توجه به برنامه‌ریزی که اتفاق افتاده بود، اجرای آزمایشی «بنزین من»، طرحی موفق بوده و به‌عنوان یک الگو در جزیره کیش، بدون هیچ‌گونه مشکلی اجرایی شده است.
اما آیا این ادعا صحت دارد و اجرای آزمایشی طرح «بنزین من» در جزیره کیش موفقیت‌آمیز بوده است؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا به صورت اجمالی اهداف و چگونگی اجرای این طرح، بیان می‌شود.
طرح «بنزین من» چیست و چه هدفی دارد؟
همان طور که می‌دانید، بنزین در آبان‌ماه سال 98 مجدداً دو نرخی شد؛ به طوریکه به هر خودروی سواری بنزین‌سوز، ماهانه 60لیتر بنزین سهمیه‌ای اختصاص پیدا کرد و افراد برای برطرف کردن نیاز مازاد بر سهمیه مشخص شده، باید بنزین را به صورت آزاد خریداری کنند.
در حال حاضر، قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای، 1500تومان و هر لیتر بنزین آزاد نیز به قیمت 3000تومان به فروش می‌رسد؛ اصلاحاً از مابه‌التفاوت میان این دو نرخ به عنوان «یارانه» یاد می‌شود.
هدف از اجرای طرح بازتوزیع یارانه بنزین موسوم به «بنزین من» این است که یارانه در نظر گرفته شده برای بنزین (هر لیتر 1500تومان)، به جای اینکه فقط به مالکان خودرو اختصاص پیدا کند، به تمامی افراد (تمامی کدهای ملی) تخصیص داده شود.
مدافعان این طرح معتقدند که در صورت اجرای طرح «بنزین من»، یارانه در نظر گرفته شده برای بنزین، به صورت عادلانه‌تری میان آحاد جامعه توزیع می‌شود؛ چرا که در حال حاضر ممکن است یک خانوار از دهک‌های بالای جامعه دارای چندین خودرو باشد و از طرف دیگر، خانواری از دهک‌های پایین درآمدی، فاقد خودرو باشد و بدین‌ترتیب از دریافت یارانه بنزین محروم می‌شود.
طرح «بنزین من» از ابتدای بهمن‌ماه 1400، به صورت آزمایشی در جزیره کیش اجرایی شده است؛ مطابق این طرح، به ازای هر نفر از ساکنان جزیره کیش -که با کارت کیشوندی شناخته می‌شوند-، 20لیتر بنزین 1500تومانی در کارت بانکی سرپرست خانوار شارژ می‌شود.
بر اساس این طرح، افراد قادرند در صورت عدم استفاده، سهمیه خود را در سامانه‌ای موسوم به «بنزین من» با نرخ مصوبی به فروش برسانند.
آیا اجرای آزمایشی طرح «بنزین من» در کیش موفقیت‌آمیز بود؟
ادعای موفقیت طرح «بنزین من» در حالی مطرح می‌شود که برخی از ساکنان جزیره نظر دیگری دارند. از جمله مهم‌ترین انتقادات مردم جزیره کیش نسبت به طرح بازتوزیع یارانه بنزین، «عدم اطلاع رسانی در مورد جزئیات طرح»، «تخصیص نیافتن سهمیه 20 لیتری به همه ساکنین جزیره کیش علی‌رغم سکونت در این منطقه»، «ذخیره نشدن سهمیه در کارت‌های بانکی در صورت عدم استفاده از بنزین در طول یک ماه» و «آشنا نبودن به ساز‌وکار فروش سهمیه در صورت عدم استفاده از آن» است.
مطرح شدن این موارد از سوی ساکنان جزیره کیش، نشان از فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم و فقدان یک بانک اطلاعاتی جامع از ساکنین منطقه اجرای آزمایشی طرح دارد.
برخی اظهارات دیگر حاکی از آن است که این طرح به طور همزمان با تخصیص عادی سوخت به خودروها در جریان است و صرفاً یک سهمیه سوخت اضافی به برخی افراد تعلق گرفته است و همین مسئله اظهارات مثبت در مورد طرح را فاقد اعتبار می‌کند.
گفتنی است، بررسی اظهارات نمایندگان مجلس و کارشناسان حوزه انرژی حکایت از ظرفیت ایجاد مفاسد در طرح بازتوزیع یارانه بنزین دارد.
در همین رابطه، پرویز محمدنژاد قاضی‌محله، عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی تسنیم، گفت:
وقتی بحث منابع مالی و پولی مطرح می‌شود، قطعاً بازار هم شکل خواهد گرفت و همیشه در بازار‌ها افرادی به دنبال سوداگری هستند. کسی که خودرو ندارد، مجبور است سهمیه خود را به فروش رساند و این افراد طعمه سوداگران خواهند شد؛ زیرا کسی سهمیه خود را از بین نمی‌برد و به هر قیمتی می‌فروشد. این معضلات منجر به افزایش خروج غیررسمی و قاچاق بنزین به کشور‌های همسایه خواهد شد.
همچنین حسن مرادی، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگویی اظهار داشت:
طرح بازتوزیع یارانه بنزین در راستای تخصیص عدالت‌محور یارانه‌ها است، اما اعطای سهمیه بنزین به افرادی که فاقد خودروی شخصی هستند، می‌تواند موجب شکل‌گیری بازار سیاه فروش بنزین از طرف این افراد شود.
وزیر اقتصاد: طرح «بنزین من» از اولویت دولت خارج شد
در حالیکه دبیر شورایعالی مناطق آزاد پیشتر از اجرای موفقیت‌آمیز طرح «بنزین من» در جزیره کیش خبر داده بود؛ سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و امور دارایی، در اواخر خردادماه در رابطه با آخرین وضعیت اجرای این طرح، اظهار داشت:
به جهت اینکه در دولت چند موضوعِ تصمیم‌گیری اقتصادی دیگر مدنظر بود؛ این طرح فعلاً از اولویت خارج شده است تا دولت در مورد سیاست‌های اولویت‌دار تصمیم‌گیری کند؛ بنابراین فعلاً اولویت تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری برای این طرح وجود ندارد.
وی با اشاره به اجرای طرح یارانه بنزین به صورت پایلوت در کیش و قشم، تصریح کرد:
اجرای پایلوت طرح یارانه بنزین در کیش و قشم از آن جهت بود که مشکلات فنی این طرح احصاء شوند، در حال حاضر مشکلات فنی این طرح کاملاً شناسایی و مرتفع شدند و اجرای طرح «بنزین من» در این مناطق متوقف نمی‌شود.
بنا بر آنچه گفته شد، ادعای موفقیت‌آمیز بودن اجرای آزمایشی طرح «بنزین من» در تناقض با اظهارات اهالی جزیره کیش است؛ همچنین خارج شدن این طرح از اولویت‌های دولت نیز این گمانه را تقویت کرده است که دولت در اجرای این طرح با مشکلات قابل توجهی روبروست و نیاز به زمان و کار کارشناسی دارد.
