ادعای نماینده ساری درباره «پس‌انداز دلاری مردم بیشتر از صادرات کشور»
به گزارش اکومتر، علی بابایی کارنامی، نماینده مردم ساری در مجلس شورای اسلامی، اخیراً در نطق میان دستور خود اظهار داشت که «پس‌انداز دلاری مردم از کل صادرات کشور بیشتر است.» وی همچنین به‌ضرورت اعتمادسازی دولت برای جذب سرمایه‌های مردمی در اقتصاد کشور اشاره کرده است.
بررسی وضعیت صادرات ایران
برای صحت‌سنجی این ادعا، ابتدا باید دو مفهوم اصلی را تعریف کنیم:
- پس‌انداز دلاری مردم: منظور حجم ارزهای خارجی (عمدتاً دلار) است که توسط افراد حقیقی در ایران نگهداری می‌شود؛ چه به‌صورت نقدی در خانه‌ها، حساب‌های بانکی خارجی، یا سایر اشکال دارایی (مانند طلای وارداتی یا سرمایه‌گذاری‌های ارزی).
- صادرات کشور: منظور کل درآمد ارزی حاصل از صادرات کالاها و خدمات ایران در یک بازه زمانی مشخص (معمولاً سالانه) است، شامل صادرات نفتی، غیرنفتی و خدمات.
ابتدا باید به آمار صادرات ایران مراجعه کنیم.
طبق گزارش‌های رسمی منتشرشده توسط بانک مرکزی و سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران:
- کل صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۳: حدود ۵۰ میلیارد دلار
- صادرات نفت و گاز: بر اساس آمارهای بین‌المللی، درآمدهای نفتی ایران در سال ۱۴۰۳ حدود ۴۰ میلیارد دلار است.
- مجموع صادرات ایران (نفتی و غیرنفتی): حدود ۹۰ میلیارد دلار در سال گذشته
پس‌انداز دلاری مردم
برآورد دقیق پس‌انداز دلاری مردم بسیار دشوار است، زیرا:
- عدم شفافیت داده‌ها: هیچ آمار رسمی از میزان ارز در اختیار مردم وجود ندارد. این پس‌اندازها معمولاً به‌صورت نقدی در خانه‌ها، گاوصندوق‌ها یا حساب‌های خارجی نگهداری می‌شوند و از دید نهادهای رسمی پنهان هستند.
- تخمین‌های غیررسمی: برخی اقتصاددانان ایرانی تخمین می‌زنند که حجم ارز در دست مردم (عمدتاً دلار و یورو) بین ۲۰ تا ۵۰ میلیارد دلار باشد. این رقم بر اساس رفتارهای اقتصادی مردم (مانند خرید ارز در زمان نوسانات ارزی) و حجم معاملات در بازار آزاد ارز برآورد شده است.
- شواهد غیرمستقیم: تقاضای بالا برای دلار در بازار آزاد، افزایش قیمت ارز در دهه گذشته، و تمایل مردم به حفظ ارزش دارایی‌ها در برابر تورم، می‌تواند نشانه‌ای باشد که بخش قابل‌توجهی از پس‌اندازهای مردم به‌صورت ارزی است. بااین‌حال، رسیدن این رقم به بیش از ۸۰–۹۰ میلیارد دلار (بیشتر از کل صادرات) نیازمند شواهد محکم‌تری است.
مقایسه آمارها
باتوجه‌به آمارهای موجود:
- کل صادرات کشور: حدود ۹۰ میلیارد دلار (شامل نفتی و غیرنفتی)
- پس‌انداز دلاری مردم: فرض حداکثر ۵۵ میلیارد دلار
بنابراین، ادعای نماینده ساری مبنی بر اینکه پس‌انداز دلاری مردم از کل صادرات کشور بیشتر است، نادرست است.
جمع‌بندی و تحلیل
ادعای مطرح‌شده از سوی نماینده ساری، به نظر می‌رسد بیش از آنکه بر اساس آمارهای دقیق باشد، جنبه هشدار و توجه به نقش پس‌اندازهای مردم در اقتصاد کشور داشته باشد. بااین‌حال:
- پس‌انداز دلاری مردم سهم قابل‌توجهی در اقتصاد دارد، اما از میزان صادرات کشور کمتر است.
- این موضوع نشان‌دهنده پتانسیل بالای سرمایه‌های مردمی در اقتصاد ایران است که با سیاست‌گذاری مناسب می‌تواند به بخش تولید و سرمایه‌گذاری هدایت شود.
ارزیابی کلی
باتوجه‌به داده‌های موجود و تحلیل‌های انجام‌شده:
- احتمال درست بودن ادعا پایین است: تخمین‌های غیررسمی از پس‌انداز دلاری مردم (۲۰ تا ۵۰ میلیارد دلار) کمتر از درآمد صادراتی سالانه ایران (۸۰ تا ۹۰ میلیارد دلار) است. حتی با فرض انباشت ارزی طی سال‌ها، رسیدن به رقمی بیش از صادرات کل کشور بدون شواهد محکم، غیرواقع‌بینانه است.
- امکان گمانه‌زنی: اگر منظور نماینده، انباشت ارزی مردم در بلندمدت باشد، ممکن است این ادعا در شرایط خاصی (مثلاً با احتساب سرمایه‌های ارزی خارج از کشور) قابل‌تصور باشد، اما همچنان اثبات آن دشوار است.
- هدف ادعا: به نظر می‌رسد این اظهارنظر بیشتر باهدف جلب‌توجه به ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری مردم و ضرورت اعتمادسازی مطرح شده تا ارائه یک آمار دقیق. این نوع ادعاها گاهی به‌صورت اغراق‌آمیز بیان می‌شوند تا تأثیر روانی یا سیاسی داشته باشند.
نتیجه‌گیری
ادعای «پس‌انداز دلاری مردم از صادرات کشور بیشتر است» در حال حاضر قابل‌اثبات نیست و به‌احتمال زیاد اغراق‌آمیز است. داده‌های موجود نشان می‌دهند که حجم تخمینی پس‌انداز ارزی مردم کمتر از درآمد صادراتی سالانه ایران است. بااین‌حال، به دلیل نبود آمار رسمی و شفاف، نمی‌توان این ادعا را به طور کامل رد کرد، به‌ویژه اگر منظور انباشت ارزی بلندمدت باشد.
