مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ 9 مهر 1404، به صورت مشروط، با پیوستن کشور به کنوانسیون بینالمللی مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT) موافقت کرد. این تصمیم پس از بررسیهای گسترده اتخاذ شد و بخشی از الزامات گروه ویژه اقدام مالی (FATF) است. این مسئله با واکنشهای گوناگونی از سوی کارشناسان همراه شد؛ برخی آن را گرهگشا میدانند و دیگران ضرردهنده در شرایط تحریمی.
اکومتر در این گزارش به تعریفCFT، نحوه تحریم سازمانها، تفاوت در شناخت وضعیت برخی از گروههای خاص منطقه، تأثیر پذیرش CFT بر خروج از لیست سیاه FATF و دلایل کارشناسان موافق و مخالف میپردازد.
تعریف و ماهیت کنوانسیون CFT
کنوانسیون بینالمللی مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT) که در سال ۱۹۹۹ توسط سازمان ملل تصویب شد، کشورها را ملزم به جرمانگاری تأمین مالی تروریسم، مسدودکردن داراییهای مرتبط، و همکاری بینالمللی میکند. این کنوانسیون بخشی از الزامات گروه ویژه اقدام مالی (FATF) برای خروج کشورها از لیست سیاه است.
نحوه تحریم سازمانها بر اساس CFT
CFT مستقیماً تحریم اعمال نمیکند، بلکه کشورها را به اجرای قطعنامههای شورای امنیت مانند قطعنامه ۱۳۷۳ ملزم میسازد، شامل مسدودکردن داراییها و ممنوعیت معاملات است. FATF بر اجرای استانداردها نظارت دارد و عدم رعایت میتواند منجر به قرارگیری در لیستهای سیاه یا خاکستری شود. در مورد ایران، این کنوانسیون شرطی برای حذف ایران از لیست سیاه FATF محسوب میشود.
تفاوت تعریف تروریست از نظر CFT و بررسی وضعیت گروههای خاص
CFT تروریسم را اقدامات خشونتآمیز برای ایجاد ترس عمومی تعریف میکند و بر لیستهای شورای امنیت تکیه دارد. تفاوت دیدگاه ایران و غرب در مصادیق تروریسم چالشساز است، زیرا کشورها یا اتحادیههای خاص مانند آمریکا و اتحادیه اروپا گروههایی مانند حزبالله، حماس، انصارالله و سپاه قدس را تروریست میداند، اما شورای امنیت سازمان ملل آنها را در لیست تروریستی قرار نداده است.
بررسیها نشان میدهد، در آخرین گزارش FATF، این گروهها تحت رژیمهای تعیینشده ملی یا فراملی بهعنوان درگیر در ریسکهای تأمین مالی تروریسم و قاچاق اشاره شدهاند.
از سوی دیگر، در کنوانسیونهای بینالمللی هیچ شرطی که با روح کنوانسیون مغایرت داشته باشد پذیرفته نمیشود؛ به عبارتی تعریف تروریسم و تعیین گروههای تروریست در کنوانسیون یاد شده بر عهده FATF است و نه کشورهای عضو؛ بنابراین اگر شرط مورد اشاره مجمع درباره تعریف گروههای تروریست باشد، بیتردید از جانب گروه اقدام مالی FATF قابلپذیرش نیست.
تأثیر پذیرش CFT بر خروج ایران از لیست سیاه FATF
پیوستن به CFT شرط لازم برای خروج از لیست سیاه FATF است، اما کافی نیست. ایران ۳۷ مورد از ۴۱ توصیه را اجرا کرده و نیاز به ارزیابی عملی دارد. خروج ممکن است طولانی شود و به عوامل سیاسی بستگی دارد، مانند فشارهای ژئوپلیتیکی، شفافیت مالی که میتواند اطلاعات را در اختیار مخالفان قرار دهد، اختلافات داخلی، عدم اعتماد بینالمللی، سیاستهای منطقهای و تأثیر ماندن در لیست بر روابط اقتصادی. لازم به یادآوری است که کره شمالی و میانمار علیرغم تعهد به CFT همچنان در لیست سیاه هستند.
البته، اکومتر پیش از این در یک گزارش، به پرسش «آیا عضویت در CFT وPalermo ایران را از لیست سیاه FATF خارج میکند»، پاسخ داده است.
تصویب CFT به امید گشایش اقتصادی
این تصویب با امید به تسهیل روابط بانکی و کاهش هزینهها انجام شد، اما کارشناسان هشدار میدهند که وابسته به عوامل خارجی است و نتایج فوری ندارد. گام بعدی مذاکره با FATF برای انتقال به لیست خاکستری است.
چرا برخی کارشناسان مخالف پیوستن به FATF هستند؟
مخالفان نگران سوءاستفاده از اطلاعات برای تشدید مشکلات اقتصادی، قرارگیری در فرایند بیپایان توصیهها، آسیب به دکترین نظامی به دلیل تفاوت تعاریف، خود تحریمی و مخدوششدن استقلال و چالش خروج از قرارداد هستند که میتواند بار روانی ایجاد کند و مشابه برجام، اقدامات یکطرفه تحمیل شود.
جمعبندی
پیوستن مشروط به CFT گامی برای تکمیل الزامات FATF است، اما با چالشهای سیاسی و اقتصادی همراه است. تفاوت دیدگاهها در تعریف تروریسم و ریسکهای تأمین مالی، همراه با تجربیات کشورها مانند کره شمالی، نشان میدهد خروج از لیست سیاه تضمینی نیست و ممکن است مسیر دورزدن تحریمها را پیچیدهتر کند.
پایان/
