بحث از سرگیری واردات خودرو از اواخر سال 99 مورد توجه نمایندگان مجلس و مسئولین دولت قرار گرفت. این مسئله پس از گلایه آیت‌الله خامنه‌ای از بی‌توجهی به کیفیت در صنعت خودرو، اصلاحات در خودروسازی‌ها و بحث واردات خودرو توسط دولت پررنگ‌تر شد.
به دنبال این گلایه، رئیس جمهور، در بازدید سرزده از ایران خودرو، فرمانی هشت ماده‌ای را به منظور بهبود وضعیت صنعت خودروسازی کشور ابلاغ کرد. ابراهیم رئیسی در ماده چهارم این ابلاغیه دستور داد به منظور افزایش رقابت‌پذیری و رفع شائبه انحصار، متناسب‌سازی قیمت خودرو و جبران کمبود تولید به میزان مورد نیاز بازار، دستور داد تا موانع قانونی و اجرایی واردات خودرو در سال ۱۴۰۱ رفع شود.
به این ترتیب، واردات ۷۰ هزار دستگاه خودرو در لایحه بودجه ۱۴۰۱ مطرح شد و در ۲۵ اسفند ۱۴۰۰ در صحن علنی مجلس به تصویب رسید؛ بر اساس این مصوبه، مقرر شده بود ۵۰ هزار دستگاه خودرو سواری و ۲۰ هزار دستگاه خودرو سواری دوگانه‌سوز (هیبریدی و برقی) در سال ۱۴۰۱ وارد شود اما حکم مربوط به واردات خودرو در متن نهایی بودجه حذف شد.
نهایتا بعد از فراز و نشیب‌های بسیار، آیین‌نامه واردات خودرو در شهریور‌ماه سال جاری در هیئت وزیران به تصویب رسید. اما 12 مهرماه قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در قالب نامه‌ای ایرادات سه‌گانه مصوبه دولت درخصوص واردات خودرو را به رئیس‌جمهور ابلاغ کرد.
بعد از گذشت 20 روز از اعلام سه ایراد رئیس مجلس شورای اسلامی به مصوبه واردات خودرو، ایرادات در معاونت حقوقی و وزارت صمت بررسی و در نهایت اصلاحیه آئین‌نامه به هیئت دولت ارسال شده است که این موضوع مورد تصویب هیئت وزیران قرار گرفته است.
جبران کسری بازار خودرو با فرمول واردات
واردات خودرو از سال ۱۳۹۷ به دلیل کمبود منابع ارزی متوقف شد؛ اما ناتوانی خودروسازان داخلی در تأمین یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودروی مورد نیاز کشور و افزایش وصول درآمد‌های ارزی دو دلیل اصلی مطرح شدن واردات خودرو پس از سه سال است.
در همین رابطه فاطمی‌امین وزیر صنعت، معدن و تجارت می‌گوید:
تقاضای خودرو بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه و عرضه به حدود یک میلیون دستگاه رسیده، پس تقاضای خودرو بیش از عرضه است و خودروساز داخلی نتوانسته این فاصله را پر کند، بنابراین نیاز به واردات داریم.
بر اساس گزارشی که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای سال 1400 منتشر کرده است، در سال گذشته، ایران‌خودرو و سایپا به‌همراه دیگر خودروسازان کوچک کشور ۹۶۳ هزار و ۱۷۹ دستگاه خودرو تولید کردند. این آمار با افت ۲.۹ درصدی نسبت به سال ۹۹ (تولید ۹۹۱ هزار و ۶۹۸ دستگاه خودرو) همراه شد.
بر اساس این گزارش، در سال گذشته خودروسازان داخلی ۸۶۸ هزار و ۱۳۰ دستگاه خودروی سواری تولید کردند که در مقایسه با سال ۹۹ با افت ۳.۹ درصدی همراه شد. علاوه بر ناتوانی تولیدکنندگان داخلی در تامین نیاز بازار خودرو، برطرف شدن محدودیت های ارزی نیز مسیر را برای واردات خودرو هموارتر کرده است.
وزیر صمت در این خصوص گفت:
تراز ارزی روند خوبی دارد؛ بنابراین نگرانی در خصوص تراز ارزی نخواهیم داشت و این یکی دیگر از دلایل تمدید نشدن مصوبه ممنوعیت واردات خودرو است.
حال که بحث واردات خودرو، مراحل پایانی خود رو طی می‌کند و حتی 12 شرکت برای واردات مشخص شده‌اند، جذاب‌ترین موضوع برای علاقه‌مندان به این حوزه، نام و مدل خودروهایی است که مطابق آیین‌نامه واردات خودرو، احتمال حضور در بازار ایران را دارند.
بر اساس آیین‌نامه واردات خودرو، تنها خودروهای غیر آمریکایی زیر 20 هزار دلار، امکان حضور در ایران را دارند. اکومتر در این گزارش به سراغ بهترین خودروهای زیر 20 هزار دلار رفته است. بدیهی است خودروهای ارزان قیمت‌تر از موارد ذکر شده با کیفیت متوسط امکان حضور در بازار کشور را دارد.
امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت نیز در مورد خودروهایی که قرار است به کشور وارد شود گفت:
واردات خودرو از بین خودروهایی با برندهای کره‌ای، ژاپنی و اروپایی انجام می‌شود؛ خودروهایی مانند هیوندا اکسنت، هیوندا ای 10، میتسوبیشی میراژ، چانگان سی اس 35، ام جی 3 و ام جی 6، سیتروئن 3 و محصولی از شرکت فولکس واگن (سئات) در زمره مدل خودروهایی است که قرار است به کشور وارد شود که این خودروها در محدوده قیمت حدود 10 هزار یورو قرار دارند.
تأثیر حضور خودروهای خارجی بر قیمت تولیدات داخلی
بعضی گمانه‌زنی‌ها وجود دارد که واردات خودرو می‌تواند، قیمت خودروهای تولید داخل و چینی‌های موجود در بازار را تعدیل کند. اما به نظر می‌رسد با توجه به هزینه‌های حمل و نقل، گمرک، تعرفه واردات و… هزینه تمام شده خودرو بسیار بالاتر از قیمت جهانی تمام شود.
دولت تاکید دارد، اولویت با واردات خودروهای زیر 10 هزار دلار است. اما این مسئله چند نکته حائز اهمیت دارد.
- عدم تنوع خودروهای زیر 10 هزار دلار دارای استاندارد لازم
- مزیت این خودروها اقتصادی بودن آن‌ها است، اما با توجه به هزینه‌های جانبی این مزیت از بین خواهد رفت
- عدم تأثیر بر قیمت خودروهای گران قیمت داخلی
- عدم امکان و تمایل برندهای خارجی به احداث کارخانه مونتاژ در ایران
در همین رابطه فربد زاوه کارشناس حوزه خودرو می‌گوید:
هنوز میزان تعرفه واردات خودرو اعلام نشده است. اگر تعرفه ۱۰ درصد هم باشد خریداران باید ۴۰ درصد انواع عوارض و هزینه‌های گوناگون را پرداخت کنند. در حال حاضر هر خودرویی که وارد شود قیمت آن بالا می‌رود؛ مثلا قیمت یک خودروی ۷ هزار دلاری تا حد قیمتی خودروهای داخلی در کلاس تارا و شاهین بالا خواهد رفت.
وی ادامه داد:
واردات تاثیری بر قیمت خودروهای چینی فول‌سایز و خودروهای داخلی ارزان قیمت نخواهد داشت. چراکه مطابق آیین‌نامه، خودروهای کره‌ای و ژاپنی هم رده با چینی‌های بزرگ اصلا وارد نخواهند شد. بلکه تنها قیمت چینی‌های زیر ۱میلیارد تومان کاهش خواهد یافت و ممکن است بازار خود را از دست بدهند.
جمع‌بندی
با تصویب هیئت وزیران، وزارت صنعت باید طی چند روز آینده روند ثبت سفارش واردات خودرو را با توجه به افراد واجد شرایط آغاز کند. البته مجوز آغاز ثبت سفارش خودرو در حالی صادر شده که همچنان این آیین‌نامه برای واردکنندگان با ابهامات زیادی همراه است.
به نظر می‌رسد، آیین‌نامه فعلی واردات خودرو، تأثیری بر کاهش قیمت خودروهای اقتصادی و میان رده ندارد و تنها به نیاز قشر مرفه جامعه پاسخ خواهد داد.
بر اساس آنچه گفته شد، احتمال اثر گذاری واردات خودرو بر بازار و قیمت خودروهای پر طرفدار داخلی و چینی بسیار ضعیف است اما باید امیدوار بود، واردات خودرو، این صنعت را از حالت انحصاری و بدون رقابت خارج کند.
