به گزارش اکومتر، حسین سلاح‌ورزی، رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران روز شنبه مورخ 20 اردیبهشت ماه با اشاره به منسوخ شدن ممنوعیت واردات کامل برخی کالا‌ها، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:
«بجز ایران، چند کشور دیگر وجود دارند که همچنان از سیاست شکست‌خورده و غیررقابتی جایگزینی واردات حمایت می‌کنند؟!»
اما آیا این ادعا درست است؟
وضعیت واردات در ایران
در سال ۱۴۰۳، حجم کل واردات ایران به بیش از ۶۳ میلیارد دلار رسید. این امر نشان‌دهنده این است که کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و نهایی همچنان وارد کشور می‌شوند و هیچ نشانه‌ای از اجرای جدی سیاست واردات‌زدایی مشاهده نمی‌شود. با توجه به این آمار، می‌توان گفت که ایران همچنان وابسته به واردات است و سیاست جایگزینی واردات به‌صورت نظام‌مند در کشور اجرا نمی‌شود. بنابراین، ادعای سلاح‌ورزی در مورد منحصر به فرد بودن این سیاست در ایران، گمراه‌کننده است.
سیاست‌های وارداتی در کشورهای مختلف
بسیاری از کشورها در دهه‌های اخیر برای تقویت صنایع داخلی خود، سیاست‌های تجاری حفاظتی را به کار گرفته‌اند. به عنوان مثال:
- چین: واردات خودروهای خارجی را برای حمایت از برندهای داخلی مانند چری و بایک ممنوع یا سهمیه‌بندی کرده است.
- روسیه: پس از تحریم‌های غرب، واردات کالاهای کشاورزی و مصرفی را ممنوع کرد.
- کره‌جنوبی: از ۱۹۶۲ تا ۱۹۸۷ واردات خودرو را به‌طور کامل ممنوع کرد و بعد از آن تعرفه‌های بالا و موانع غیرتعرفه‌ای برای حمایت از صنایع داخلی خود وضع نمود.
- کانادا: برای حمایت از کشاورزان داخلی، تعرفه‌های سنگینی بر واردات لبنیات و مرغ وضع کرده است.
- ایالات متحده آمریکا: در دهه ۱۹۸۰ محدودیت‌هایی بر واردات خودروهای ژاپنی اعمال کرد که به افزایش قیمت‌ها و فشار بر مصرف‌کنندگان انجامید.
- ژاپن: در دهه‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ با استفاده از تعرفه‌ها و موانع غیرتعرفه‌ای، واردات کالاهای مصرفی را محدود کرد.
این مثال‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها از سیاست‌های مشابهی برای حمایت از صنایع داخلی خود استفاده کرده‌اند و این سیاست‌ها محدود به ایران نیست.
دلایل عدم امکان رهاسازی بازار در ایران
جوزف استیگلیتز، اقتصاددان برنده جایزه نوبل، در کتاب «راهی به سوی آزادی» تأکید می‌کند که آزادی اقتصادی واقعی به مداخلات هوشمندانه دولت نیاز دارد تا نابرابری‌ها را کاهش دهد و از صنایع داخلی حمایت کند. او معتقد است که در شرایطی که بازارها نمی‌توانند منافع عمومی را تأمین کنند، سیاست‌های حمایتی ضروری‌اند. همچنین پل کروگمن، دیگر اقتصاددان برجسته، در نظریه «تجارت نوین» بیان می‌کند که حمایت‌های دولتی می‌توانند به شکل‌گیری صنایع رقابتی کمک کنند و در مراحل اولیه توسعه صنعتی نقش مثبتی ایفا کنند.
نظام تعرفه‌گذاری
تعرفه‌گذاری یکی از ابزارهای اصلی حمایت موقت و هدفمند از تولید داخلی است. کشورهای مختلف، از جمله آمریکا، چین، روسیه و کره‌جنوبی، با تعیین تعرفه‌های بالا برای صنایع نوپا یا راهبردی، سعی در تقویت رقابت‌پذیری داخلی دارند. برای مثال:
- اندونزی برای حمایت از صنعت نساجی، تعرفه‌های واردات منسوجات را برای سه سال آینده تمدید کرده است.
- ایالات متحده در سال‌های اخیر تعرفه‌هایی تا ۲۵٪ بر واردات فولاد و آلومینیوم از کانادا و دیگر شرکای تجاری وضع کرده است.
- هند نیز برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی، تعرفه‌های بالایی بر واردات قطعات الکترونیکی اعمال می‌کند.
این سیاست‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها برای تقویت صنایع داخلی خود، از ابزارهای حمایتی استفاده می‌کنند و این امر به‌هیچ‌وجه مختص ایران نیست.
نتیجه‌گیری
بر اساس آنچه گفته شد، ادعای حسین سلاح‌ورزی مبنی‌بر «سیاست شکست‌خورده جایگزینی واردات؛ تنها مختص ایران است»، گمراه‌کننده است. ایران در عمل سیاست واردات‌زدایی را اجرا نمی‌کند و در عین حال، بسیاری از کشورها به‌طور مداوم سیاست‌های حفاظتی و حمایتی را به کار می‌گیرند. بنابراین، لازم است که تحلیل‌های اقتصادی در سطح جهانی و ملی به‌دقت مورد بررسی قرار گیرند تا ادعاهای غیرمستند و گمراه‌کننده به درستی شفاف‌سازی شوند.
