اخیراً احسان سلطانی کارشناس اقتصادی در کانال تلگرام خود مطلبی با تیتر «رکورد تاریخی نرخ تورم غذا در آبان 1401» منتشر کرده است. او در این گزارش مدعی شده، نرخهای فعلی غذا رکوردی تاریخی را ثبت کرده و حکایت از یک ابر تورم در قیمت مواد خوراکی دارد.
در گزارش کانال تلگرامی احسان سلطانی میخوانیم:
بر اساس آمارهای دولت، نرخ تورم سالانه غذا (خوراکیها) در آبان ۱۴۰۱ به ۶۳.۴ درصد رسید که از جنگ جهانی دوم بیسابقه است؛ برای اولینبار در فاصله ۱۳ ماه یا در یک دولت، مردم دومرتبه شوک قیمت غذا را تجربه میکنند.
در ۵ سال گذشته قیمت غذا بیش از ۷.۵ برابر شده که به مفهوم ۵۰ درصد نرخ تورم سالانه غذا یا بروز ابر تورم قیمت غذا است. در هیچ دوره تاریخی این ابر تورم قضا تجربه نشده، حتی در زمان اشغال کشور در جنگ جهانی دوم.
اما آیا تداوم نرخهای بالای تورم مواد غذایی از سالهای گذشته تا کنون، به معنی مواجهه با پدیده ابر تورم است؟ اکومتر در این گزارش با بررسی شاخص قیمت مصرفکننده مواد غذایی در سالهای گذشته و جستجو در آمارهای بینالمللی، به صحتسنجی ادعا مطرح شده میپردازد.
ابر تورم چیست؟
در ابتدای بحث به تعریف ابر تورم میپردازیم؛ ابر تورم یا Hyperinflation اصطلاحی است که برای توصیف افزایش قیمتهای سریع، بیش از حد و غیرقابلکنترل در یک اقتصاد به کار میرود. با اینکه خود تورم معیار سرعت افزایش قیمت محصولات و خدمات است، اما ابر تورم نوعی تورم با سرعت رشد بالا و دارای مقدار بیش از 50 درصد در ماه است. ابر تورم اتفاقی نادر برای اقتصادهای پیشرفته محسوب میشود، اما بهدفعات در کل تاریخ در کشورهایی مانند چین، آلمان، روسیه، مجارستان و آرژانتین رخداده است.
بهعنوانمثال، شرایطی را تصور کنید که بعد از ورود به یک فروشگاه، روی هیچ یک از محصولات برچسب قیمت مشاهده نمیکنید و آنها را نزد صندوقدار میبرید تا همان لحظه قیمت را برایتان تعیین کند. شاید یک ساعت قبل کالایی را به مبلغ X خریداری کردهاید، اما اکنون برای تهیه همان کالا مجبور به پرداخت دوبرابر هزینه یا شاید بیشتر باشید. البته، اگر در این یک ساعت چیزی در فروشگاه باقیمانده باشد و بقیه افراد، تمام محصولات را از ترس افزایش قیمت سریع، غارت نکرده باشند.
بررسی آمارهای منتشر شده در مورد تورم ایران
حال باتوجهبه تعریف ابر تورم به سراغ دادههای مرکز آمار در مورد شاخص قیمت مصرفکننده و اطلاعات گزارشهای بانک جهانی میپردازیم.
بر اساس گزارشهای شاخص قیمت مصرفکننده که بهصورت ماهانه توسط مرکز آمار منتشر میشود؛ روند تورمی سالانه مواد خوراکی از مهر 1400 که به میزان 61.4 درصد رسیده بود، تا قبل از اجرای طرح مردمیسازی یارانهها و حذف ارز 4200 تومانی کاهشی بوده است.
بعد از حذف ارز 4200 تومانی در خرداد سال جاری، شاخص تورم سالانه مواد غذایی در آبانماه رکورد 61.8 به ثبت رساند.
بررسی روند تورم ماهانه موارد خوراکی نیز حکایت از کنترل شوک تورمی ناشی از حذف ارز 4200 تومانی دارد. زیرا این شاخص بعد از ثبت رکورد تاریخی 25.9 درصدی در خردادماه، به 1.3 درصد در آبان 1401 کاهش پیدا کرده است.
نتیجه جستوجو در دادهها و آمارهای بینالمللی به این شرح است؛ آمار مربوط به تورم ایران تنها از سال 1960 و بهصورت تجمیعی موجود است. بهاینترتیب آمارهای تورمی بهصورت تفکیکی در بخشهای مختلف موجود نیست.
فرض ابر تورم در قیمت خوراکیها اشتباه است
بر اساس آنچه گفته، ادعای ابرم تورم مواد خوراکی نادرست است. زیرا فرض ابر تورم چه بهصورت تفکیکی برای قیمتهای مواد خوراکی و چه بهصورت تجمیعی، بر اساس تعریف اقتصادی پدیده ابر تورم اشتباه است. همچنین در مورد ادعای بالاترین قیمت مواد خوراکی از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون؛ نمیشود بر اساس آمار تأیید یا رد کرد.
البته فرض بالاترین قیمت مواد خوراکی از زمان جنگ جهانی دوم تا کنون و 7.5 برابر شدن قیمت غذا در 5 سال گذشته، باتوجهبه تورم جهانی غذا و سیاستهای اقتصادی جاری، خیلی دورازذهن نیست.
باید به این نکته توجه کرد قیمت خوراکیها تا قبل از حذف ارز 4200 تومانی، حدود 5 برابر شده بود و جهش قیمتی مواد خوراکی از خردادماه آغاز شد. البته یارانه 300 تا 400 هزارتومانی بهازای هر نفر تا حدودی برای جبران و کنترل افزایش قیمت خوراکی نیز در نظر گرفته شده است.
البته همانطور که گفته شد، بر اساس آمار شوک تورمی خوراکیها تا حدودی کنترل شده است و باید منتظر ماههای آینده بود تا تحلیل دقیقتری برای این شاخص مهم و تأثیرگذار در زندگی مردم ارائه داد.