اخیراً ذبیح‌الله خدائیان رئیس سازمان بازرسی کشور، در اظهاراتی عرضه خودرو در بورس کالا را متهم ردیف اول افزایش قیمت خودرو در سال گذشته معرفی کرده است. خدائیان می‌گوید:
«برخی خودروسازها پارسال باهدف افزایش قیمت خودرو اقدام به عرضه در بورس کردند. این اقدام باعث افزایش چشمگیر قیمت خودرو در کشور شد.»
یکی از چالش‌های سال گذشته برای صنعت خودروسازی کشور، نحوه فروش محصولات دو خودروساز معروف بود. روش‌هایی نظیر فروش در فرایند قرعه‌کشی که سابقه‌ای یک‌ساله داشت و عرضه در بورس کالا، جهت تنظیم بازار خودرو به کار گرفته شد.
این روش همواره طرف‌داران و منتقدان خود را داشت، طرف‌داران عرضه خودرو در بورس کالا معتقد بودند، با این روش خودرو با قیمتی مناسب‌تر از بازار در اختیار، مشتری حقیقی قرار می‌گیرد. از طرفی فروش به قیمت بالاتر از کارخانه می‌توان تا حدودی ضرر و زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری را جبران کند.
اما در مقابل، مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا، با متهم‌کردن خودروسازان به گران‌فروشی قانونی در فرایند عرضه خودرو در بورس، این را روش را به ضرر خریداران می‌دانستند. از طرفی ایرادی ذاتی به فروش کالایی نهایی در بورس وارد می‌کردند که از نظر قوانین بورسی درست بود.
اما فارغ از دیدگاه‌های موافق و مخالف عرضه خودرو در بورس کالا، آیا متهم افزایش قیمت خودرو در بازار آزاد، عرضه خودرو در بورس کالا بوده است؟
از سال‌های گذشته و به‌خصوص بعد از سال 1397 که بازار خودرو با کاهش عرضه روبرو شد، قیمت خودرو به شکل قابل‌توجهی افزایش یافت. کارشناسان علت اصلی این گرانی را، کاهش تیراژ تولید خودرو، افزایش قیمت ارز و کاهش نقدینگی خودروسازان معرفی شد.
از طرفی بررسی بازار آزاد نشان می‌دهد، هر زمانی که بازار با افزایش قیمت ارز مواجه شده، قیمت خودرو نیز با جهشی قابل‌توجه روبرو بوده است. به عبارتی افزایش قیمت ارز در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بر قیمت بازار آزاد خودرو اثر گذاشته است.
از آبان سال 1401 تا انتهای اسفند سال گذشته که عرضه خودرو در بورس کالا انجام پذیرفت، قیمت ارز همواره در حال افزایش بود، به‌طوری قیمت دلار از 34 هزار و 800 تومان در آبان به 50 هزار و 700 تومان رسید. به دنبال این افزایش قیمت خودرو در بازار آزاد نیز روندی افزایشی را طی کرده است. اما قیمت کشف شده در بورس کالا در همین مدت، اثرپذیری کمتری از قیمت دلار داشته و از طرفی از شیب افزایش قیمت خودرو در بازار آزاد کاسته است.
بر اساس جدول فوق، افزایش قیمت خودرو در بازار آزاد به دنبال افزایش نرخ ارز اتفاق افتاده است. از طرفی قیمت کشف شده در بورس کالا نه‌تنها افزایش نداشته، بلکه حدود 50 میلیون نیز کاهش داشته است.
براین‌اساس، علت افزایش قیمت خودرو را نمی‌توان یک عامل معرفی کرد و عوامل متعددی در بازار اثرگذار است.
- میزان تولید و عرضه خودرو
- تعداد تقاضای بازار
- نرخ ارز در بازار آزاد
این موارد از اثرگذارترین عوامل بر قیمت خودرو در بازار آزاد به شمار می‌رود، اما مهم‌ترین عامل بر قیمت خودرو، نرخ ارز در بازار آزاد ارزیابی می‌شود.
اظهارات گمراه‌کننده رئیس سازمان بازرسی
بر اساس آنچه گفته شد، معرفی عرضه خودرو در بورس کالا به‌عنوان متهم اول افزایش قیمت خودرو در سال گذشته، «گمراه‌کننده» است. زیرا قیمت کشف شده در بورس کالا از قیمت کارخانه بیشتر بوده، اما فاصله قابل‌توجهی با نرخ بازار آزاد دارد؛ از طرفی مهم‌ترین عامل اثرگذار بر قیمت بازار آزاد، نرخ ارز است.
اکومتر به 2 دلیل قیمت بازار آزاد را مرجع قرار داده است؛ اول: به این خاطر که خدائیان، در شرایطی حرف از افزایش قیمت خودرو می‌زند که قیمت کارخانه‌ای در سال گذشته ثابت بوده است. دوم: به دلیل عدم تأمین تمام نیاز بازار از سوی خودروسازان، نمی‌توان قیمت کارخانه را مرجع رسمی قیمت خودرو قرارداد.
