فرشاد مؤمنی، کارشناس اقتصادی، ۲۰ تیرماه ۱۴۰۳ در نشستی با عنوان «سازوکارهای دفاع از تولید ملی» بیان کرد:«سهم اقتصاد ایران از صادرات جهانی، که تا پایان جنگ همواره بیش از سهم جمعیتی ایران بود، در سال ۲۰۲۴ به ۰.۲۳ درصد رسید؛ یعنی کمتر از یکچهارم درصد.»
اکومتر با بررسی آمار بانک جهانی و آمار صادرات گمرک، به صحتسنجی این ادعا میپردازد.
آمار صادرات ایران در سال ۲۰۲۴
طبق آمار گمرک، مجموع صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۳ حدود ۵۷.۸ میلیارد دلار بوده است. اما اطلاعات دقیقی از صادرات نفتی ایران در دست نیست. حتی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، که وابسته به وزارت انرژی این کشور است، در گزارش جدید خود عنوان کرده:
«تمامی دادهها و تحلیلهایی که در مورد صادرات و درآمدهای نفتی ایران ارائه شده، به دلیل محدودیت در دسترسی به اطلاعات واقعی حجم فروش و صادرات نفت و فرآوردههای نفتی ایران، تخمینی و برآوردی است.»
با این حال، همین مرجع روند افزایشی صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۴ را تأیید کرده است.
بنابر اعلام رئیسکل بانک مرکزی، در سال ۱۴۰۳ مجموع صادرات نفتی کشور به ۶۷ میلیارد دلار رسیده است. بنابراین، مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی ایران در این سال حدود ۱۲۵ میلیارد دلار برآورد میشود.
آمار جهانی صادرات در سال ۲۰۲۴
طبق آمارهای بانک جهانی، میزان صادرات جهانی در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۲.۲۸ هزار میلیارد دلار بوده است. همچنین این نهاد، ارزش صادرات ایران را حدود ۱۰۰ میلیارد دلار اعلام کرده است.
مقایسه آمار صادرات ایران و جهان در سال ۲۰۲۴
با توجه به دادههای رسمی، اگر آمار بانک جهانی را مبنا قرار دهیم، سهم اقتصاد ایران از صادرات جهانی حدود ۰.۳۹ درصد و اگر آمار گمرک را لحاظ کنیم، حدود ۰.۳۰ درصد برآورد میشود.
این سهم اندک، نشاندهنده کاهش قدرت رقابتپذیری اقتصاد ایران در بازارهای جهانی است. عوامل مختلفی در این کاهش نقش دارند؛ از جمله تحریمهای بینالمللی، نوسانات نرخ ارز، مشکلات ساختاری در اقتصاد، خامفروشی و نیز مهمترین عامل آن، اختلاف قیمت بین کالای صادراتی و وارداتی کشور است. بهطوریکه متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی ۳۶۸ دلار و متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی ۱۸۴۰ دلار است؛ یعنی اختلافی ۱۴۷۲ دلاری در هر تن، که نشان میدهد ارزش کالای وارداتی پنج برابر کالای صادراتی است.
بررسی سهم صادرات نسبت به جمعیت
به گفته فرشاد مؤمنی، در سال ۱۳۶۷، که کشور درگیر جنگ بود، ایران یک درصد از جمعیت جهان و یک درصد از صادرات جهانی را در اختیار داشت. اما در سال ۲۰۲۴، این سهم به ۰.۲۳ درصد از صادرات جهانی کاهش یافته است.
طبق آخرین آمار مرکز آمار ایران، جمعیت کشور در سال ۱۴۰۳ از مرز ۸۶ میلیون نفر گذشته و جمعیت جهانی در سال ۲۰۲۴ حدود ۸ میلیارد نفر برآورد میشود. بنابراین، در حالی که ایران همچنان حدود یک درصد از جمعیت جهان را دارد، تنها ۰.۲۳ درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص داده است.
نتیجهگیری
بر پایه آمارهای موجود، سهم صادرات ایران از صادرات جهانی حدود ۰.۲۵ درصد است. بنابراین، ادعای فرشاد مؤمنی درباره کاهش سهم ایران از صادرات جهان، تقریباً درست ارزیابی میشود.
