در روزهای اخیر روزنامه «دنیای اقتصاد»، گزارشی با عنوان «چین ایدئولوژیک یا تاجر؟» منتشر کرد. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی چین و موانع حضور تجار چینی در بازار‌های ایران پرداخته است.
رسانه‌های مختلف نیز با استناد به گزارش روزنامه اقتصاد، گزارش‌های مختلفی با تیتر‌هایی نظیر «سرمایه‌گذاری چین در کشورهای عربی بیش از ۲۰ برابر ایران است.» منتشر کردهاند. اما آیا این ادعا صحت دارد؟
در گزارش یادداشت اقتصاد که به قلم محمدمهدی بهکیش نوشته شده، می‌خوانیم:
اگر بخواهیم به روابط تجاری چین با کشورهای عربی نگاه کنیم، از حدود 22کشور، چینیها با 20کشور رابطه تجاری گسترده برقرار کردهاند. سال گذشته چین حدود 330میلیارد دلار کالا به کشورهای عربی صادر کرده است. علاوه بر این چینیها در این کشورها که جمعیتشان در مجموع به 400میلیون نفر میرسد، حدود 240میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کردهاند. اگر حجم تجاری چین با ایران را با حجم تجارت چین با کشورهای عربی که 5/ 4برابر ما جمعیت دارند مقایسه کنیم، مشخص می‌شود حجم تجاری‌‌‌شان بیش از 15برابر ایران و حجم سرمایه‌گذاری چین در کشورهای عربی بیش از 20برابر کشور ماست.
مقامات چینی: افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در کشورهای عربی
اکومتر برای بررسی اعداد و ارقام ادعا شده در متن بالا، به سراغ سایت وزارت امور خارجه چین می‌روند. بررسی این سایت ما را به کنفرانس مطبوعاتی مائو نینگ سخنگوی وزارت خارجه در 9 دسامبر 2022 (18 آذر 1401) می‌رساند. مائو نینگ در پرسش و پاسخی می‌گوید:
«در طول دهه گذشته، همکاری اقتصادی و تجاری چین و کشورهای عربی به دستاورد‌های جدیدی رسیده است. چین بزرگترین شریک تجاری کشورهای عربی است. در سال 2021، سهام سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در کشورهای عربی به 23 میلیارد دلار رسید که در طول 10 سال 2.6 برابر افزایش یافته است. حجم تجارت به 330.3 میلیارد دلار رسید که 1.5 برابر بیشتر از 10 سال پیش است. در سه سه ماهه اول سال 2022، تجارت چین و کشورهای عربی به 319.295 میلیارد دلار رسید که 35.28 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته و نزدیک به کل سال 2021 است.»
20 مقصد اول چینیها برای سرمایه‌گذاری
از طرفی بررسی داده‌های سایت معتبر statista نشان می‌دهد، سرمایه‌گذاری 240 میلیارد دلاری چین در کشورهای عربی با اعداد و ارقام این سایت تناقض دارد.
بر اساس نمودار فوق، بیشترین سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در هنگ‌کنگ به میزان 1549 میلیارد دلار بوده است. نکته قابل توجه حضور تنها یک کشور عربی در میان 20 کشور اول با بیشترین میزان سرمایه‌گذاری خارجی از طرف چین است.
بررسی اطلاعات گزارش سازمان ملل با عنوان «سرمایه‌گذاری جهانی در سال 2022» نشان می‌دهد؛ حجم کل سرمایه‌گذاری خارجی چین در سال 2021، حدود 145 میلیارد دلار بوده است. این رقم نیز با 240 میلیارد دلاری که در گزارش دنیای اقتصاد اشاره شده، تناقض دارد.
سهولت در تجارت مسئله اول تجار چینی
روند رو به رشد تعاملات اقتصادی چین با کشورهای عربی، با سفر رئیس‌جمهور چین به عربستان و همچنین همکاری‌های این کشور با قطر در حوزه انرژی به اوج خود رسیده است. کارشناسان علت تمایل تاجر‌های چینی به بازار‌های کشورهای عربی را سهولت در انجام معامله و عدم وجود محدودیت در انجام فعال‌های پولی بانکی ارزیابی می‌کنند.
در حقیقت آنچه تجار چینی به آن توجه دارند، سادگی تجارت با ایران یا عربستان است و به این توجه می‌کنند که پولشان در آن کشور به‌سرعت به دستشان میرسد و کالایی که می‌‌‌فرستند به‌سرعت در دسترس مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. بنابراین برای شرکت‌های چینی سیاست‌‌‌های کشورها در این حد مهم است که به تجارت آنها لطمه نزند و چین از این نوع برخورد شرکت‌های چینی پشتیبانی می‌کند.
جمع‌بندی
بر اساس آنچه گفته شد، تجارت 330 میلیارد دلاری چین با کشورهای عربی درست است؛ اما اعداد و ارقام ادعا شده در مورد میزان سرمایه‌گذاری چین در این کشورها با اطلاعات سایت‌های آماری معتبر و گفته مقامات رسمی کشور چین در تناقض است و نمی‌توان آن را تأیید کرد. به نظر میرسد نویسنده آمار کلی تجارت چین در سال 2020 را به جای آمار سرمایه‌گذاری چین اشتباه گرفته است.
در بعضی از سایت‌های خبری کشورهای عربی، اعدادی بالاتر از 23 میلیارد دلاری که از طرف مقامات چین اعلام شده، مشاهده می‌شود؛ اما این سایت‌ها منبع معتبری برای اعداد و ارقام اعلامی معرفی نکرده‌اند.
اما باید توجه داشت، بر اساس قرارداد‌ها و همکاری‌های اخیر چین با کشورهای عربی به‌خصوص عربستان و قطر، و سهولت تجارت با کشور‌هایی که با محدویت‌های پولی و بانکی رو‌به‌رو نیستند؛ می‌توان پیش‌بینی کرد، حجم تجارت و سرمایه‌گذاری چین در کشورهای عربی روندی رو به رشد را ادامه دهد.
