علیاکبر رائفی‌پور مؤسس مؤسسه مصاف ایرانیان در برنامه تلویزیونی ثریا گفت:
زمستان سخت اروپا، آنان را به فکر تصاحب منابع گازی ایران انداخته است
آغاز جنگ اوکراین و روسیه سبب نگرانی کشورهای اروپایی در‌خصوص تأمین گاز مورد نیاز آنها شد. حمایت کشورهای اروپایی از اوکراین سبب شد، روسیه صادرات گاز خود به اروپا را کاهش دهد. این اقدام تولید انرژی در اروپا را با چالش‌هایی رو‌به‌رو کرد.
بعد از این اتفاقات عبارت زمستان سخت، به یکی از پرتکرارترین واژه‌ها در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی کشورهای اروپایی تبدیل شد.
علاوه بر اروپا، زمستان سخت و بحران سوخت در اروپا به یکی از جذاب‌ترین سوژه‌ها برای رسانه‌های ایرانی شد. از کارشناسان انرژی و اقتصادی گرفته تا فعالان سیاسی و حتی مذهبی در محافل و رسانه‌های مختلف، به تحلیل شرایط جدید اروپا و فرصت طلایی برای ایران به عنوان جایگزین روسیه به عنوان تأمین‌کننده گاز اروپا پرداخته‌اند.
علیاکبر رائفی‌پور نیز چندین بار در توئیتر خود به کبود گاز و بحزان انرژی در اروپا اشاره کرده بود. رائفی‌پور در تازه‌ترین اظهارات خود در این باره، تحلیل تازه‌ای ارائه کرده است.
سؤالی که مطرح می‌شود این است که، آیا امکان صادرات گاز ایران به اروپا در کوتاه مدت و برای زمستان امسال وجود دارد یا خیر؟
صادرات گاز ایران به اروپا امکان‌پذیر است؟
مسئله صادرات گاز ایران به اروپا، یکی از قدیمی‌ترین موضوعات بازار جهانی انرژی است؛ کشورهای اروپایی در سال‌های گذشته به دنبال کاهش وابستگی خود به منابع انرژی روسیه بوده‌اند و ایران نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای دارنده منابع نفت و گاز، همیشه مدنظر اروپا بوده است.
البته مسئله صادرات انرژی ایران به اروپا به دلایل گوناگون محقق نشده است. فاینَنشال تایمز در مقاله خود به این موضوع اشاره کرده و می‌نویسد:
ایران با ۳۴ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی (معادل نیاز ۱۰۰ سال کشورهای اروپایی) بالاترین ذخایر گاز را در جهان دارد. اما با این وجود، ایران هنوز نتوانسته از ظرفیت کامل ذخایر انرژی خود استفاده کند. به‌گونه‌ای که در حال حاضر، تولید گاز ایران به‌سختی کفاف نیاز داخلی این کشور را می‌دهد.
مصرف گاز ایران بیش از ۳۰ کشور اروپایی است
در هفتاد و یکمین گزارش سالانه شرکت بریتیش پترولیوم (BP) با عنوان «مرور آماری انرژی جهان ۲۰۲۲»، میزان تولید و مصرف گاز در کشورهای مختلف جهان ذکر شده است. دراین بین نرخ رشد مصرف گاز طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ نیز بیانگر این بوده که مصرف گاز ایران نسبت به آمریکا و روسیه، در ۱۰ سال اخیر، رشد داشته است.
باتوجه‌به داده‌های شرکت BP درباره میزان تولید و مصرف گاز در جهان در سال ۲۰۲۱، سهم ایران در حوزه تولید گاز دنیا، ۶.۴درصد و در عرصه مصرف، 6درصد است. این امر به این معنا بوده که میزان تولید به مصرف، بسیار نزدیک و فقط ۰.۴درصد است.
از طرف دیگر، آمار منابع معتبر داخلی از جمله وزارت نفت و شرکت ملی گاز، درباره تولید و مصرف گاز در ایران، تا پایان سال ۱۴۰۰ شمسی که حدود سه ماه نخست سال ۲۰۲۲ را نیز شامل می‌شود، نشان می‌دهد از مجموع ۲۶۹میلیارد مترمکعب گاز تولیدشده در سال ۱۴۰۰، حدود ۲۳۸.۵ میلیارد مترمکعب یعنی حدود ۹۰ درصد آن، مصرف داخلی داشته و فقط کمتر از ۷درصد یعنی ۱۷ میلیارد مترمکعب به صادرات اختصاص‌یافته است.
چرا ایران نمی‌تواند به اروپا گاز صادر کند
مازیار سیاح‌نژاد رئیس امور نظارت، اندازه‌گیری و کنترل کیفیت گاز مدیریت دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران در اظهاراتی بیان کرده است:
6 درصد تولید گاز کشور به‌صادرات تعلق می‌گیرد که این مقدار برای صادرات به ترکیه، عراق، ارمنستان، نخجوان و آذربایجان استفاده می‌شود که با توجه به مقدار تولید گاز کشور این رقم بسیار ناچیز است و دلیل آن مصرف بی‌رویه گاز در کشور است.
سیاح‌نژاد درباره سهم صنعت و نیروگاه‌ها از مصرف گاز کشور گفت:
سهم صنایع عمده از گاز کشور 17 درصد است و سالانه برای 70 هزار واحد صنعتی گاز تأمین می‌شود. همچنین 30 درصد از کل تولید سالانه گاز در 89 نیروگاه کشور مصرف می‌شود.
وی با بیان اینکه اصل مصرف در بخش خانگی و تجاری است، توضیح داد:
44 درصد تولید گاز کشور در این دو بخش بلعیده می‌شود؛ در واقع اگر حدود 900 هزار تا یک میلیون مترمکعب تولید گاز داشته باشیم، حدود 500 میلیون مترمکعب در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود.
جمع‌بندی
در بیان کلی ایران با سه مشکل اساسی برای تأمین و صادرات گاز به اروپا رو‌به‌رو است.
- الگوی مصرف نامناسب و مصرف بی‌رویه گاز در بخش خانگی و تجاری
- نبود زیرساخت لازم برای استخراج و متناسب‌سازی گاز برای صادرات
- نبود سرمایه لازم برای توسعه میادین گازی، ایجاد زیرساخت استخراج، پالایش و انتقال آن
- تحریم‌های اعمال شده علیه کشور
به نظر می‌رسد، درصورتی‌که افزایش ظرفیت تولید و سرمایه‌گذاری مناسب در زیرساخت‌ها و میادین گازی طی سال‌های آینده، صورت نگیرد و سرانه گاز به‌خصوص خانگی و تجاری در کشور، همچنان بالا و تراز گاز منفی باشد، ایران به واردکننده گاز تبدیل شده و بعید نیست قطر باتوجه‌به مزیت‌هایی مانند تجارت بین‌المللی گسترده، جمعیت کم، رعایت الگوی مصرف و سرمایه‌گذاری عظیم، گوی سبقت را از ایران برباید و بر کرسی نخست تولید گاز در منطقه تکیه زند.
دراین‌خصوص، جواد اوجی، وزیر نفت، اعلام کرد که برای نوسازی صنعت نفت و گاز، ایران به ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. با توجه به آنکه مذاکره چندین ساله برای احیای برجام به نتیجه نرسیده است، برخی از کارشناسان نسبت به تأمین چنین مبلغی در یک بازه زمانی کوتاه ابراز تردید کرده‌اند.
بنابراین، از دید کارشناسی برای آنکه گاز ایران به اروپا برود، تنها دو روش وجود دارد. یا باید از طریق خط لوله گاز منتقل شود یا از طریق گاز مایع؛ اگر ایران بخواهد گاز خود را به اروپا منتقل کند باید یک خط لوله از طریق ترکیه، گرجستان و یا دریای مدیترانه احداث شود. به گفته کارشناسان کف سرمایه مورد نیاز برای چنین کاری ۱۰ میلیارد دلار است و به ۵ سال زمان نیز نیاز دارد.
همچنین ایران اگر بخواهد صادرات از طریق LNG را انتخاب کند، نیازمند احداث تأسیسات و کارخانه‌های تبدیل گاز به مایع است؛ چون در حال حاضر کشور فاقد چنین زیرساختی است. این کار هم به سال‌ها زمان و میلیارد‌ها دلار سرمایه نیاز دارد.
علاوه بر این، متأسفانه به دلیل اعمال تحریم‌های آمریکا، در حال حاضر میلیون‌ها بشکه نفت ایران برای فروش در نفتکش‌ها بر روی دریا معطل‌مانده است. باوجوداینکه اروپا نیاز به تأمین‌کنندگان جدید گاز دارد، اما به نظر می‌رسد که زمان موردنیاز برای مذاکرات، انعقاد قرارداد، سرمایه‌گذاری برای جابه‌جایی خط لوله یا زیرساخت گاز مایع، بسیار زیاد است. در نهایت باید به ابهامات مربوط به مذاکرات برجام و مشکلات ایران جهت ایجاد ارتباط اقتصادی با همسایگان خود اشاره کرد که این عوامل نیز مانعی جدی برای شروع صادرات گاز ایران به اروپا است.
در پایان باید گفت در پایان باید گفت؛ اروپا به دنبال تأمین منابع گازی جدید خواهد بود؛ اما باتوجه‌به مشکلات فنی، سیاسی و لجستیکی موجود برای انتقال و صادرات گاز، اروپا نمی‌تواند برای بازه کوتاه‌مدت (ماه‌های آینده) منتظر گاز ایران باشد؛ بنابراین گفته‌های علیاکبر رائفی‌پور، گمراه‌کننده تلقی می‌شود.
