صولت مرتضوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام داشت: بررسی اطلاعات آخرین گزارش «طرح آمارگیری نیروی کار» مرکز آمار ایران نشان می‌دهد، نرخ بیکاری در پاییز سال 1402 برابر با 7.6 درصد است.
وی علت این دستاورد را فعالیت‌های متنوع دولت دانست و گفت: کشور ما در حال حاضر تبدیل به یک کارگاه بزرگ عمرانی شده که افزایش اشتغال را رقم زده است. همچنین دولت سیزدهم ثبات اقتصادی و سیاست خارجی که برگرفته از آموزه‌های مقام معظم رهبری است را به بهترین وجه ممکن عملیاتی کرده است. در واقع اقتصاد ما، اقتصاد اشک و لبخند نیست، بلکه یک اقتصادی مقاومتی است.
اما آیا اظهارنظر وزیر کار پیرامون کاهش نرخ بیکاری صحت دارد؟ برای بررسی این موضوع لازم است، ابتدا به تعریف مفهوم نرخ بیکاری اشاره داشت.
نرخ بیکاری چیست؟
نرخ بیکاری مفهومی را نشان می‌دهد که در آن درصدی از افراد نیرو کار یک کشور، بیکار باشند، این گزاره به‌عنوان یک شاخص پس رو در اقتصاد شناخته می‌شود، درواقع به‌جای پیش‌بینی شرایط اقتصادی باتوجه‌به تغییر شرایط اقتصادی، افزایش یا کاهش می‌یابد.
مطابق با تحقیقات انجام شده، درصورتی‌که نرخ بیکاری کاهش یابد، رشد اقتصادی به‌تبع آن بهبود پیدا می‌کند، همچنین هر گونه کاهش در سرعت رشد اقتصادی، احتمالاً به افزایش تعداد افراد بیکار جامعه منجر می‌شود.
لازم به ذکر است، در ایران به تحت‌تأثیر عواملی نظیر کاهش دمای هوا، کشاورزی در مناطق و… بخشی از جمعیت کشور، در مقاطعی تحت‌تأثیر بیکاری، فصلی قرار می‌گیرند.
آمار بیکاری در دو دهه اخیر
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اطلاعات طبقه‌بندی شده و مدون دقیقی در خصوص نرخ بیکاری در سال‌های قبل از 1384، وجود ندارد؛ اما شواهد موجود حکایت از آن دارد که کمترین میزان نرخ بیکاری در سال‌های دهه 70 و حدود 8.6 درصد به ثبت رسیده است.
آنچه مشخص است در دهه 80 کمترین نرخ بیکاری حدود 10.5 درصد بوده است که آمار فوق مربوط به سال 1387 و 1386 است، علاوه بر این بیشترین نرخ بیکاری حدود 14 درصد و در سال 1389 به ثبت رسیده است.
همچنین میانگین نرخ بیکاری در دهه 90 کشور، بیش از 11 درصد بوده که کمترین آن با نرخ 9.4 درصد مربوط به سال 1399 و بیشترین با نرخ 12.3 درصد مربوط به سال 1395 است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال 1395 روند کاهش نرخ بیکاری در کشور رخ‌داده است به‌گونه‌ای که از 12.3 درصد سال 1395 به 7.6 درصد در سال 1402 رسیده‌ایم.
با این تفاسیر، اظهارنظر وزیر کار، پیرامون، شکسته‌شدن رکورد نرخ بیکاری در ۴۰ سال اخیر صحت دارد؛ اما برای بررسی دقیق‌تر بودن، وضعیت اشتغال کشور، باید نرخ مشارکت نیز به‌صورت هم‌زمان مورد ارزیابی قرار گیرد.
آیا رکوردشکنی در نرخ مشارکت اقتصادی نیز محقق شده است؟
اما نکته مهم دیگری که در آمار اشتغال باید موردتوجه قرار گیرد، نرخ مشارکت اقتصادی است. نرخ مشارکت اقتصادی (نرخ فعالیت)، به معنی نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) به جمعیت در سن کار است.
نرخ مشارکت نیروی کار، به ما می‌گوید که چه درصدی از کل «جمعیت در سن کار» از نظر اقتصادی «فعال» هستند. به‌عبارت‌دیگر، چند درصد از افراد توانمند به کار، واقعاً کار می‌کنند یا حداقل به دنبال آن هستند.
آنچه مشخص است، نرخ مشارکت اقتصادی، از سال 1397 با کاهش همراه بوده است، هر چند در سال 1399 و 1400 می‌توان کرونا را عاملی جهت کاهش این نرخ دانست، اما در حال حاضر این نرخ، در محدوده 41.5 درصد قرار دارد.
آنچه مشخص است، بیشترین نرخ مشارکت اقتصادی، در سال 1384 با نرخ 47.7 بوده است که تحت‌تأثیر برخی از سیاست‌ها، کاهشی در آن رخ‌داده بود، البته در مقاطعی از سال 1397 این نرخ به 45.2 درصد نیز رسید اما ادامه این روند متوقف شد.
در نهایت باید گفت، نرخ بیکاری به‌تنهایی گاهی اوقات می‌تواند تصویری بیش از حد خوش‌بینانه ارائه دهد؛ بنابراین نرخ مشارکت نیروی کار آن را تکمیل می‌کند. این دو شاخص به ما کمک می‌کنند تا سلامت یک اقتصاد را به طور دقیق‌تر ارزیابی کنیم.
