میثم لطیفی رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور اخیراً گفته است:
«بعد از اصلاحات اخیری که دولت در حوزه نان انجام داد، روزانه بهاندازه نیاز نان ۲۵ میلیون نفر (یعنی بهاندازه جمعیت کشور عراق) در مصرف آرد صرفهجویی شده است.»
همچنین مالک شریعتی نیاسر نماینده مردم تهران هم در توئیتی نوشت:
«وقتی میگویند در دولت قبل، کارها رها بود و باید مدتها برای خروج از وضع زیرصفر بکوشیم، منظور چیست: هنوز تغییر در سهمیه و قیمت آرد اتفاق نیفتاده و فقط و فقط با اتصال نانواییها به سامانه، روزانه ۵۰۰۰ تن آرد در شبکه توزیع آرد (بخوانید قاچاق از طریق نانواییهای مجازی!) صرفهجویی شد.»
گفتنی است که وزارت اقتصاد طرح هوشمندسازی یارانه نان را با هدف جلوگیری از قاچاق آرد، توزیع عادلانه یارانه و بهینه سازی مصرف از اواخر اردیبهشتماه آغاز کرد؛ بنابر اظهار نظر کارشناسان انتظار می رود با اجرای کامل این طرح، هدررفت نان و جایگزینی آن به عنوان خوراک دام و طیور کاهش چشمگیری یابد.
پیش از این علیقلی ایمانی، مدیر عامل بنیاد ملی گندمکاران گفته بود:
«با اجرای طرح هوشمندسازی و صرفه جویی حداقل ۲ میلیون تن گندم و در صورت تولید داخل رقمی بالغ بر ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان صرفه جویی می شود، چنانچه این میزان گندم از محل واردات باشد، رقم صرفه جویی بسیار چشمگیر خواهد بود.»
البته این طرح هنوز به صورت کامل اجرایی نشده است، بنابر اظهارات مقامات وزارت اقتصاد، فاز دوم این طرح بهزودی اجرا خواهد شد که طی آن به هر نانوا متناسب با میزان نانی که پخته و فروخته و همچنین تراکنشهایی که در دستگاه کارتخوان ثبت شده است، بهعلاوه چند درصد بیشتر، آرد تخصیص داده خواهد شد.
فاز نخست این طرح در اواخر اردیبهشت در استان زنجان اجرا و پسازآنکه نتایج آن مشخص شد، ظرف مدت ۱۰۰ روز، زیرساختهای آن در کشور به یک بلوغ قابلقبول رسید تا فرآیند فروش نان با ابزار جدیدی تحت عنوان کارتخوان هوشمند انجام شود.
محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد در پاسخ به این سؤال که میزان انحراف مصرف آرد چقدر بوده است میگوید:
«علیرغم افزایش قیمت در سایر اقلام غذایی، در سال جاری افزایشی در حوزه قیمت نان نداشتیم. البته هنوز انحراف مصارف آرد وجود دارد که قرار است در فازهای آتی طرح به آن پرداخته شود. میزان انحراف نیز حدوداً ۵۰۰۰ تن آرد در روز است.»
جلال، از فاز دوم بهعنوان متناسبسازی خرید آرد نانوا با عملکرد مردم یاد کرده است؛ به اعتقاد وی فاز بعد آغاز کاهش انحراف مصارف آرد یارانهای است.
با توجه به این مسئله میتوان گفت که نباید تا کنون هیچ صرفهجویی خاصی در مصرف آرد ایجاد شده باشد. بنابر اظهار نظر حسن حسنخانی کارشناس اقتصادی، اساساً در مرحله 1 و 2 این طرح قرار نیست صرفهجویی مشخصی صورت گیرد؛ صرفهجویی زمانی معنا پیدا میکند که اعطای سهمیه آرد به نانواییها کاملاً بر اساس عملکرد آنها باشد.
ایراد اول؛ جمعیت عراق 41 میلیون نفر است نه 25 میلیون!
اما در خصوص اظهارات معاون رئیس جمهور اولاً باید گفت که کشور عراق سی و ششمین کشور پرجمعیت جهان است. طبق آمار سال 2021 وزارت کشور عراق، جمعیت این کشور 40.150.200 نفر است. بنابراین گفته معاون رئیس جمهور در مورد جمعیت عراق نادرست است.
میزان مصرف آرد در کشور عراق چقدر است؟!
بنابر اظهارات مقامات عراق این کشور در سال 2022 نزدیک به 5 میلیون 300 هزار تن گندم مصرف کرده است؛ همچنین بر اساس آمار اداره کشاورزی آمریکا مصرف گندم عراق به 6 میلیون و 500 هزار تن خواهد رسید. اگر نرخ تبدیل گندم به آرد را در عراق نیز 0.7 در نظر بگیریم نیاز سالانه عراق به آرد 3 میلیون 710 هزار تن میشود. به عبارت دیگر نیاز روزانه عراق به آرد بیش از 10 هزار تن در روز است. این در حالی است که میثم لطیفی در اظهارات خود این رقم را نصف کرده است.
آیا اصلاً صرفهجویی روزانه 5 هزار تنی آرد حقیقت دارد؟!
و اما نکته سوم در خصوص اظهارات رئیس سازمان ادارای و استخدامی کشور، با توجه به اینکه هیچ فردی در داخل و یا خارج دولت ادعا نمیکند که طرح اصلاحی دولت در حوزه نان به صورت کامل اجرایی شده و حتی به اذعان میثم لطیفی با توجه به اجرای ناقص طرح هنوز امکان سوءاستفاده و خروج آرد از زنجیره توزیع وجود دارد؛ اعلام میزان صرفهجویی 5000 تن آرد در پی اجرای فاز نخست طرح دولت – این رقم پیشتر توسط مجریان طرح به عنوان کل میزان انحراف مصرف آرد عنوان شده بود-، تعجببرانگیز و غیرقابل پذیرش است.
به عبارت دیگر چنانچه ادعای میثم لطیفی درست باشد؛ دیگر انحرافی در زنجیره توزیع آرد وجود نخواهد داشت و اجرای مابقی طرح نیز بدون توجیه بوده و لازم نیست؛ این در حالی است که شواهد و قرائن حاکی از آن است که با وجود اقدامات مثبت دولت در حوزه شناسایی برخی تخلفات، اما همچنان در حوزه انحراف از شبکه توزیع و مصرف نامناسب، هنوز امکان صرفهجویی وجود دارد. با توجه به همین استدلال، رقم 5000 هزار تنی عنوان شده به عنوان صرفهجویی روزانه محقق شده در مصرف آرد پس از اجرای فاز نخست طرح، دقیق نیست.
میزان دقیق صرفهجویی آرد چقدر بوده است؟
بر اساس مصاحبه علیقلی ایمانی، مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران با اکومتر، با توجه به وضعیت فعلی اجرای طرح، میتوان گفت که تا انتهای سال تنها 500 هزار تن صرفهجویی در میزان مصرف گندم کشور محقق خواهد شد و تحقق صرفهجویی 2 میلیون تن گندم در سال، تنها در شرایطی عملی میشود که طرح به صورت کامل اجرا شود و درنهایت بتواند فساد موجود در زنجیره توزیع و تأمین آرد نانواییها را کاهش دهد.
بنابراین با توجه به شرایط فعلی اجرای طرح یارانه آرد، تنها نزدیک به 1000 تن آرد به صورت روزانه صرفه جویی میشود. البته در این محاسبات باید به این مسئله توجه کرد که نرخ تبدیل هر واحد گندم به آرد حدود 0.7 ( بین 0.7 تا 0.9 متغیر) است. البته این میزان برای آردهای گوناگون متفاوت است اما با توجه به کیفیت نان در ایران میتوان از نرخ 0.7 برای تبدیل استفاده کرد.
جمعبندی
در نهایت باید گفت که اظهارت میثم لطیفی رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور در مورد «میزان جمعیت عراق»، «میزان مصرف روزانه آرد در کشور عراق» و همچنین «میزان صرفهجویی روزانه 5 هزار تن آرد در ایران به واسطه اجرای اصلاحات اخیر دولت» نادرست است.
