به گزارش اکومتر، از زمان روی کار آمدن دولت چهاردهم یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت، خروج ایران از لیست سیاه FATF است. این مسئله تقریباً در همه سخنرانی‌های مسعود پزشکیان و مسئولان اقتصادی و سیاسی دولت بیان می‌شود تا جایی که می‌توان گفت این مسئله اولویت اول اقتصادی دولت است.
این مسئله به‌قدری برای دولت چهاردهم اهمیت دارد که تمام مشکلات موجود در تجارت خارجی کشور و عدم ارتباط قانونمند با سیستم‌های بانکی و مالی بین‌الملل به حضور ایران در لیست سیاه FATF گره‌زده می‌شود.
FATF چیست؟
گروه ویژه اقدام مالی FATF (Financial Action Task Force) یک نهاد بین‌المللی است که در سال 1989 برای مبارزه با پولشویی، تأمین مالی تروریسم و سایر تهدیدهای مرتبط با نظام مالی جهانی تأسیس شد. این سازمان استانداردهایی را برای پیشگیری از فعالیت‌های مالی غیرقانونی تعیین کرده و بر اجرای آن‌ها در کشورهای عضو نظارت می‌کند.
کشورهایی که استانداردها را رعایت نکنند، در فهرست خاکستری یا سیاه قرار می‌دهد که می‌تواند دسترسی آن‌ها به‌نظام مالی جهانی را محدود کند. هدف اصلی FATF تقویت شفافیت مالی و حفاظت از امنیت اقتصادی جهانی است.
توصیه‌های FATF در چه حوزه‌هایی است؟
استاندار‌های عمومی تعیین شده از سوی FATF شامل 40 توصیه است که به‌طور کلی به استانداردهای بین‌المللی برای مبارزه با پولشویی، تأمین مالی تروریسم و تأمین مالی اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی اختصاص دارند. این توصیه‌ها به چندین بخش اصلی تقسیم می‌شوند.
- چارچوب قانونی و قضایی: برای جرم‌انگاری پولشویی و تأمین مالی تروریسم.
- اقدامات پیشگیرانه: برای مؤسسات مالی و غیردولتی.
- شفافیت و مالکیت ذی‌نفع: برای جلوگیری از سوءاستفاده از شرکت‌ها.
- مقابله با تأمین مالی تروریسم و اشاعه سلاح: برای جلوگیری از گسترش اقدامات تروریستی
- همکاری بین‌المللی: برای همکاری‌های قضایی و تبادل اطلاعات.
- نظارت و اعمال قانون
CFT و Palermo از معاهدات سازمان ملل متحد است
لازم به توضیح است، کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم (CFT) و کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه جرم سازمان‌یافته فراملی (palermo) هر دو از معاهدات کلیدی سازمان ملل متحد هستند.
کنوانسیون CFT که در سال 1999 تصویب شد، به مبارزه با تأمین مالی تروریسم اختصاص دارد و کشورها را ملزم می‌کند تا اقدامات قانونی و نظارتی برای جلوگیری از تأمین مالی گروه‌های تروریستی انجام دهند. کنوانسیون Palermo نیز که در سال 2000 تصویب شد، به جرم سازمان‌یافته فراملی می‌پردازد و شامل پروتکل‌هایی برای مبارزه با قاچاق انسان، مهاجرت غیرقانونی و قاچاق اسلحه است. این دو معاهده با هدف تقویت همکاری‌های بین‌المللی برای مقابله با تهدیدات جهانی طراحی شده‌اند.
اجرای CFT و Palermo خروج ایران از لیست سیاه FATF را تضمین نمی‌کند
عضویت ایران در دو معاهده CFT و پالرمو به‌تنهایی تضمین‌کننده خروج ایران از لیست سیاه FATF نیست. علاوه بر این، تصمیم‌گیری درباره خروج از لیست سیاه، جنبه‌های سیاسی نیز دارد. برخی کشورها در FATF ممکن است به دلایل سیاسی مانع خروج ایران از لیست سیاه شوند.
جنبه‌های سیاسی موضوع FATF برای ایران بسیار پیچیده است و به عوامل متعددی در سطح بین‌المللی و داخلی بستگی دارد. برخی از این عوامل به شرح ذیل است.
- فشارهای سیاسی از سوی کشورهای تأثیرگذار در FATF:
تصمیم‌گیری در FATF تحت‌تأثیر کشورهای قدرتمند عضو، به‌ویژه ایالات متحده و متحدانش، قرار دارد. این کشورها ممکن است به دلایل سیاسی و اختلافات ژئوپلیتیکی با ایران (مانند موضوع برنامه هسته‌ای و سیاست‌های منطقه‌ای ایران) مانع خروج ایران از لیست سیاه شوند، حتی اگر ایران تمام الزامات فنی FATF را اجرا کند.
- پیوند FATF با تحریم‌ها:
یکی از نگرانی‌های ایران این است که همکاری با FATF و شفافیت مالی می‌تواند اطلاعات تراکنش‌های مالی ایران را در اختیار کشورهایی مانند آمریکا قرار دهد و از آن برای تقویت تحریم‌ها علیه ایران استفاده شود. این مسئله باعث شده که برخی در داخل کشور به FATF به‌عنوان ابزاری سیاسی نگاه کنند.
- اختلافات داخلی در ایران:
در داخل ایران، موضوع FATF به یک مسئله سیاسی و جناحی تبدیل شده است. برخی گروه‌ها معتقدند که پذیرش الزامات FATF و عضویت در معاهداتی مانند CFT و پالرمو به معنای تسلیم در برابر فشارهای غرب است و ممکن است استقلال اقتصادی و سیاسی ایران را تهدید کند. در مقابل، گروه‌های دیگر آن را گامی ضروری برای عادی‌سازی روابط مالی ایران با جهان می‌دانند.
- عدم اعتماد بین‌المللی:
حتی اگر ایران قوانین مربوط به FATF را تصویب کند، برخی کشورها ممکن است به اجرای مؤثر این قوانین در ایران اعتماد نداشته باشند. این بی‌اعتمادی به‌ویژه به دلیل اتهامات مربوط به حمایت ایران از گروه‌هایی که برخی کشورها آن‌ها را تروریستی می‌دانند (مانند حزب‌الله) تقویت شده است.
- سیاست‌های منطقه‌ای ایران:
نقش ایران در منطقه و حمایت از گروه‌های مقاومت، از جمله موضوعاتی است که کشورهای غربی و متحدان منطقه‌ای آن‌ها به‌عنوان دلیلی برای اعمال فشار بر ایران در FATF مطرح می‌کنند. این مسائل به طور مستقیم بر تصمیم‌گیری‌های FATF تأثیر می‌گذارد.
- تأثیر FATF بر روابط اقتصادی ایران با جهان:
باقی‌ماندن ایران در لیست سیاه FATF، حتی در صورت رفع تحریم‌ها، می‌تواند مانع بزرگی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و برقراری روابط بانکی بین‌المللی باشد. این موضوع، ایران را در موقعیت دشواری قرار داده است، زیرا بدون تعامل با FATF، اقتصاد ایران همچنان در انزوای مالی باقی می‌ماند.
گفتنی است علاوه بر موارد فوق بر اساس آخرین اطلاعات وب‌سایت رسمی FATF، تنها 3 کشور در لیست سیاه این کار گروه قرار دارند. ایران، کره شمالی و میانمار، این در شرایطی است که غیر از ایران 2 کشور دیگر به اجرای معاهده‌های CFT و Palermo متعهد شده‌اند.
بررسی سایت united nations treaty collection نشان می‌دهد، کره شمالی و میانمار از همان سال 2001 تعهد به اجرای CFT و Palermo را اعلام کرده‌اند، اما همچنان در فهرست «حوزه قضایی پرخطر مشروط به فراخوان اقدام» یا همان لیست سیاه قرار دارند.
بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت، گرهزدن خروج ایران از لیست سیاه FATF تضمین‌کننده رفع مشکلات ایران با این کارگروه نخواهد بود و جنبه‌های سیاسی توصیه‌های کارگروه برنامه ویژه اقدام مالی بر جنبه‌های فنی آن غلبه دارد. در نتیجه می‌توان گفت اصرار برخی گروه‌ها برای اجرای معاهدات CFT و Palermo با این استدلال که تمام مشکلات ایران در ارتباط با سیستم‌های بانکی و مالی بین‌المللی بعد از آن برطرف خواهد شد، نوعی آدرس غلط دادن است.
