به گزارش اکومتر، اعلام خیر ازسرگیری مذاکرات میان ایران و آمریکا در مسقط پایتخت عمان، واکنش‌های مثبت و منفی زیادی در ابعاد بین‌المللی به دنبال داشت. تنها انتشار خبر مذاکرات بازار‌های مالی ایران را تحت‌تأثیر قرارداد و نرخ طلا و دلار با کاهش قابل‌توجهی روبرو بود.
بررسی تاریخچه مذاکرات میان ایران و آمریکا به‌خصوص در دهه 90 شمسی حکایت از اثر پذیری بالای اقتصاد ایران از اخبار مثبت و منفی مخابره شده از این مذاکرات بوده است. در واقع اخبار مذاکرات قبل از اجرا شدن موصوبات آن، بر تصمیمات بازگیران اقتصادی کشور اثرگذار است.
اما عموم این واکنش‌ها بدون درنظرگرفتن ماهیت تحریم‌های آمریکا و رویه‌های تعلیق و یا لغو آنها است. مسئله‌ای که با رفتار‌های سیاست‌زده مسئولین کشور نیز فضای غیرشفافی برای مردم عادی از روند مذاکرات، ماهیت تحریم‌ها و اختیارات رئیس‌جمهور آمریکا جهت تعلیق و لغو تحریم، ایجاد می‌کند.
اکومتر در این گزارش با بررسی یکی از گزارش‌های کنگره آمریکا، شرایط تعلیق و لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بررسی می‌کند.
تحریم‌های آمریکا بر اساس موضوع
بر اساس گزارش کنگره آمریکا با عنوان «U.S. Economic Sanctions and the Authority to Lift Restrictions» تحریم‌های آمریکا علیه ایران به چند دسته کلی تقسیم می‌شوند که به شرح زیر است.
- تحریم‌های مرتبط با تروریسم
ایران از سوی آمریکا یک کشور حامی تروریسم شناخته شده است. این تحریم‌ها شامل ممنوعیت‌های مرتبط به ارائه کمک‌های مالی، تجارت، و صادرات به ایران هستند.
- تحریم‌های مرتبط با نقض حقوق بشر
تحریم‌هایی علیه مقامات و نهادهای ایرانی که از سوی آمریکا در نقض حقوق بشر دخیل هستند. به‌عنوان‌مثال، محدودیت‌هایی در زمینه سفر، اموال و تجارت. این موارد شامل لیست‌گذاری افراد و شرکت‌های ایرانی در ارتباط با نقض حقوق بشر می‌شود.
- تحریم‌های مرتبط با اشاعه تسلیحات و توسعه موشک‌های بالستیک
شامل محدودیت‌هایی بر صادرات فناوری‌های مرتبط با تسلیحات، موشک‌های بالستیک، و مواد شیمیایی یا هسته‌ای است.
- تحریم‌های اقتصادی و تجاری
تمرکز بر بخش‌های اقتصادی ایران شامل: نفت و گاز، فلزات و مواد معدنی، صنایع خودروسازی، بخش‌های مالی و بانکی. این تحریم‌ها شامل ممنوعیت‌های مستقیم و ثانویه بر تجارت و سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها هستند.
- تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای
این تحریم‌ها در توافق‌نامه برجام تا حدی تعلیق شده بودند؛ اما پس از خروج آمریکا از برجام دوباره بازگشتند.
- تحریم‌های مرتبط با پول‌شویی
تحریم‌هایی که ایران را به‌عنوان یک منطقه با خطر پول‌شویی بالا معرفی می‌کنند. این تحریم‌ها بانک‌های آمریکایی را از همکاری مالی با نهادهای ایرانی منع می‌کنند.
- تحریم‌های مرتبط با بخش نظامی
محدودیت‌هایی بر صادرات و واردات تجهیزات نظامی و ارتباطات نظامی ایران.
- تحریم‌های مرتبط با مقامات و نهادهای ایرانی
شامل لیست‌گذاری مقامات ارشد ایرانی و نهادهایی که در فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده مشارکت دارند.
تحریم‌های آمریکا بر اساس مقام اعمال‌کننده آن
همچنین بر اساس گزارش فوق، تحریم‌های آمریکا علیه ایران از نظر مقام اعمال‌کننده آن و اختیار تعلیق و لغو، به دودسته کلی زیر تقسیم کرد.
۱. تحریم‌های اعمال شده توسط دستورات اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا
این دسته از تحریم‌ها توسط رئیس‌جمهور ایالات متحده و معمولاً تحت قوانین مرتبط مانند قانون اختیارات اقتصادی در شرایط اضطراری بین‌المللی (IEEPA) و قانون وضعیت اضطراری ملی (NEA) اجرایی می‌شوند. این دستورات اجرایی شامل موارد زیر هستند:
- دستور اجرایی ۱۲۹۵۷ (۱۵ مارس ۱۹۹۵): اولین دستور اجرایی مربوط به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران که توسط بیل کلینتون صادر شد.
- دستور اجرایی ۱۳۸۴۶ (۶ آگوست ۲۰۱۸): بازگرداندن تحریم‌ها پس از خروج آمریکا از برجام توسط ترامپ.
- دستور اجرایی ۱۳۸۷۱ (۸ می ۲۰۱۹): تحریم‌های مربوط به بخش‌های آهن، فولاد، آلومینیوم و مس.
- دستور اجرایی ۱۳۸۷۶ (۲۴ ژوئن ۲۰۱۹): مسدودکردن دارایی‌های رهبر ایران و دفتر ایشان.
- دستور اجرایی ۱۳۹۰۲ (۱۰ ژانویه ۲۰۲۰): تحریم‌های مرتبط با بخش‌های ساخت‌وساز، معدن، تولید و منسوجات.
۲. تحریم‌های اعمال شده توسط کنگره آمریکا
این دسته از تحریم‌ها بر اساس قوانینی که توسط کنگره تصویب شده‌اند، اعمال می‌شوند و معمولاً محدودیت‌های طولانی‌مدت‌تری دارند و لغو آنها نیاز به تصویب مجدد کنگره دارد. برخی از این قوانین عبارت‌اند از:
- قانون جامع تحریم‌ها، پاسخگویی و قطع سرمایه‌گذاری در ایران (CISADA) – سال ۲۰۱۰
- قانون مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران – سال ۲۰۱۷
- قانون تهدید ایران و حقوق بشر سوریه – سال ۲۰۱۲
- قانون آزادی ایران و مقابله با تکثیر – سال ۲۰۱۲
تفاوت اصلی:
- تحریم‌های دستورات اجرایی: رئیس‌جمهور می‌تواند با صدور یک دستور اجرایی آنها را لغو یا تغییر دهد.
- تحریم‌های تصویب‌شده توسط کنگره: لغو این تحریم‌ها نیازمند تأیید کنگره است و رئیس‌جمهور به‌تنهایی نمی‌تواند آنها را لغو کند.
