مسئله ارزان بودن حاملهای سوخت و به طور کلی انرژی در ایران، مسئلهای است که از گذشته مورد انتقاد برخی از کارشناسان و سیاستگذاران بوده، اما در چند سال اخیر با تشدید ناترازی در تأمین برق و گاز برای زمانهای اوج مصرف و فاصله گرفتن مصرف روزانه بنزین از ظرفیت عملی تولید آن در کشور، موجب شد تا رئیس و مسئولان دولت چهاردهم نیز در روزهای ابتدایی آغاز به کار دولت از این مسئله انتقاد کنند.
مسعود پزشکیان سهشنبه مورخ 06/06/1403، در حاشیه مراسم معارفه سید عباس عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه، برای چندمین بار از پرداخت یارانه بنزین انتقاد کرد و اینبار نیز گفت : «هیچ منطقی وجود ندارد که بنزین را با دلار آزاد بخریم و با سوبسید به مردم بفروشیم. باید دید این دیدگاه مورد قبول دانشمندان است یا خیر؟ آیا علم اقتصاد و دانشمندان این موضوع را قبول میکنند؟ اقتصاددانان باید به این سیاستهای نادرست اعتراض کنند. زمانی که پول گندم، نهاده و حقوق بازنشسته را نداریم، بنزین را دلاری ۵۰ تومان میخریم و ۱۰ تومان میفروشیم. هر انسان دغدغهمندی این نوع سیاست را نمیپذیرد.»
در همین رابطه، اکومتر در این گزارش به بررسی قیمت حاملهای انرژی در ایران نسبت به کشورهای دیگر میپردازد و نگاهی به نظرات موافقان و مخالفان اصلاح قیمت انرژی میاندازد.
ایران دارای ارزانترین برق، بنزین و گاز در جهان
گفتی است، بنا بر دادههای سایت globalpetrolprices، ایران ارزانترین قیمت برای بنزین، برق و گاز طبیعی را در میان کشورهای جهان، دارد.
بنزین | 0.029 دلار |
برق | 0.002 دلار |
گاز طبیعی | 0.001 دلار |
ایران سالانه بیشترین یارانه انرژی را پرداخت میکند
بر اساس گزارش آژانس بینالمللی انرژی، ایران با پرداخت سالانه 127 میلیارد دلار یارانه انرژی که معادل 36 درصد تولید ناخالص داخلی کشور است، بیشترین یارانه انرژی نسبت به GDP را پرداخت میکند.
از طرفی، شاخص شدت انرژی که بیانگر میزان بهرهوری و تعیینکننده کارایی انرژی در اقتصاد کشورها است، با ثبت عدد 2.09 کیلووات ساعت به ازای هر واحد تولید ناخالص داخلی، ایران را در ششمین رتبه کشورها با پایین ترین بهره وری انرژی قرار داده است.
مروری بر اظهارات موافقان و مخالفان سیاست اصلاح قیمت
اکومتر در این گزارش به بهانه اظهارات ریاستجمهوری درباره یارانه بنزین به بررسی اظهارنظرهای کارشناسان موافق و مخالف اصلاح قیمت حاملهای انرژی پرداخته است.
در حال حاضر دو پاسخ عمده به مسئله ناترازي انرژی داده میشود: نخست، اصلاح قيمت انرژي در كشور و دوم، بهینهسازی مصرف انرژی به طور مثال با استفاده صحیح از سایر حاملهای انرژی، نوسازي تجهيزات مصرفي و غیره.
موافقان سیاست افزایش قیمت بنزین چه میگویند؟
بنا بر بررسیهای صورتگرفته در اکومتر، کارشناسان موافق سیاست افزایش قیمت بنزین دلایل زیر را ذکر میکنند:
- قیمت سوخت در ایران بهخاطر پرداخت سوبسید قابلتوجه دولت به یارانه انرژی، با سایر کشورهای همسایه اختلاف بالایی پیدا کرده است از همین رو امروزه شاهد قاچاق مقدار قابلملاحظهای سوخت به کشورهای همسایه هستیم.
- باید توجه داشت برخلاف تصور عموم، برای جبران یارانه سوخت تأمین شده عمدتاً از چاپ پول بدون پشتوانه و استقراض دولت از بانک مرکزی استفاده میشود به همین دلیل این ارزانی سوخت در کشور باعث تشدید تورم در کشور خواهد شد.
- عدم توسعه و حرکت صنایع خودرویی به سمت تولید خودروهای برقی به دلیل ارزانبودن سوخت در کشور
- ایجاد ناترازی انرژی و نیاز به واردات سوخت به کشور و به دنبال آن فشار به منابع ارزی
- تخصیص یارانه انرژی بیشتر به افراد متمول در سازوکار فعلی
مخالفان سیاست افزایش قیمت بنزین چه میگویند؟
از سوی دیگر، برخی از کارشناسان اقتصادی با افزایش قیمت حاملهای انرژی مخالف هستند؛ زیرا تصمیمگیری در خصوص ناترازی بنزین و حل مسئله آن را جزء پیچیدهترین مسائل اقتصاد ایران دانسته و معتقدند باید با یک نگاه کلان زنجیره مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و… مدنظر قرار گیرد.
به عبارتی، عمده دلیل این افراد برای عدم افزایش قیمت بنزین به افزایش تورم و نارضایتیهای عمومی مردم برمیگردد؛ چراکه تجربه نشان داده بالارفتن قیمت سوخت، باعث گرانی سایر هزینههای زندگی خواهد شد.
از سوی دیگر، برخی از کارشناسان اقتصادی با مقایسه ناچیز بودن دستمزد پرداختی در کشور نسبت به کشورهای همسایه، اصلاح قیمت سوخت همگام با تورم را منصفانه نمیدانند. همچنین گفته میشود کیفیت خودروهای تولیدی داخل نیز قابلمقایسه با خودروهای کممصرف وارداتی نیست.
فارغ از درستی یا نادرستی برخی معتقدند در سالهای اخیر به دلیل ارزانبودن قیمت سوخت رانندگان تاکسیهای اینترنتی بیشتر شدهاند و دلیل آن ارزانبودن قیمت سوخت است؛ بنابراین هرگونه افزایش قیمت زندگی این افراد را بهسرعت تحتتأثیر قرار میدهد.
علاوه بر تمام موارد گفته شده، گروهی دیگر از کارشناسان بر این باورند که دولت باید بهصورت مرحلهبهمرحله قیمت حاملهای انرژی را افزایش دهد و متناسب با آن اقدامات لازم را جهت اصلاح و بازنگری در توزیع یارانه انرژی انجام دهد.
بهاینترتیب به نظر میرسد، در مسئله یارانه انرژی ادامهدادن رویه فعلی، نهتنها عدالت را در توزیع یارانه محقق نمیکند؛ بلکه موجب تشدید ناترازی، افزایش واردات انرژی، تشدید فشار به منابع ارزی و در بلندمدت، افزایش تورم کشور خواهد شد؛ بنابراین این ضرورت وجود دارد تا با درنظرگرفتن شرایط جامعه بهترین سیاست دراینرابطه اتخاذ گردد.
انتهای پیام/
1 Comment
حل مشکل آلودگی، خشکسالی و تورم و ناترازی سوخت و انرژی و پایین بودن حقوقها
متاسفانه شرایط اقتصادی برای مردم دشوار شده و این موضوع امنیت مردم و حاکمیت را تهدید می¬کند.
از طرفی اگر قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی بالا رود ، مردم متحمل فشار اقتصادی میشوند، اما از سوی دیگر، اگر قیمت گذاری به همین روش کنونی بماند، آسیب و زیان آن برای مردم و کشور بسیار بیشتر است (به دلایل زیر). راه حل:
این منابع متعلق به همه مردم است، پیشنهاد میکنم برای اینکه مردم در صرفه جویی منابع مشارکت بیشتری کنند: 1- دولت صرفه جویی را از بودجه خود و نهادهای حاکمیتی شروع کند. 2- بخشی از درآمد صادراتی آنها با مشارکت بخش خصوصی با قیمت جهانی، مستقیما به مردم برسد و بخشی دیگر بصورت شفاف در بودجه دولتی، صرف رفاه و پیشرفت کشور گردد.
به همین خاطر با سهمیه بندی (ارائه سهمیه به هر کد ملی ) و اصلاح تدریجی و پلکانی شدن قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی در بازار بهینهسازی و خرید و فروش سهمیه توسط مردم موافقم. اگر درست و حساب شده اجرا شود، این نتایج را در پی دارد: 1- حل مشکل مصرف بالا و غیر بهینه و ناترازی سوخت 2- کاهش کسری بودجه دولت که منشا اصلی تورم است 3- به کاهش ترافیک خیابانها و آلودگی شدید هوا و در نتیجه، بحران عظیم خشکسالی (افزایش بارندگی پس از هر دوره کاهش رفت و آمد و مصرف سوخت ، مثلا سال 98 و 99 و عید نوروز سالهای گذشته استان تهران یکی از نشانه های این موضوع است) و مرگ و میر فراوان ناشی از آن منجر میشود 4-اصلاح قیمت باعث بهینه سازی مصرف انرژی و جایگزینی خودروهای فرسوده و سرمایه گزاری و اشتغال بیشتر و افزایش سطح دستمزدها می گردد 5- به عدالت اجتماعی بیشتر می¬انجامد
در صورتی که فقط سهمیه دریافت شده از دولت قابل فروش باشد، میتوان از دلالی هم جلوگیری کرد.
همچنین بازه تغییر قیمت ها روزانه یا هفتگی درصد مشخصی میباشد و میتواند به آرامی به تعادل برسند، بنابراین جهش قیمتی نخواهیم داشت و حساسیت چندانی ایجاد نمی کند.
در زمینه دیگر حاملهای انرژی و کالاها هم سهمیه قابل مبادله به مردم داده شود . اینکار همچنین باعث اصلاح الگوی مصرف میگردد و مردم نتیجه برنامه ریزی و صرفه جویی را بطور مستقیم دریافت کنند.
باید همه به دولت کمک کنیم شرایط و علت این کار را برای مردم توضیح دهد، و این اصلاحات را با کمک کارشناسان با تجربه و یک برنامه جامع به سرانجام برساند، پیش از آنکه دیرتر شود و از روی انفعال و اجبار بخواهد کاری انجام دهد. اگر در این اصلاحات تاخیر کنیم، در اثر به هدر روی منابع و قاچاق، شرکتها، تامین کنندگان و منابع کشور ورشکسته شده و دچار قحطی خواهیم شد.
البته در کنار اصلاح و بروز بودن قیمت انرژی و سوخت، بهتر است سیاستهای تکمیلی دیگری مانند کوپن یا کارت مواد غذایی و سهمیه حمل و نقل عمومی و حذف قیمت گذاری دستوری انجام گیرد.
کیفیت خودروها چقدر تاثیر دارد
کیفیت خودروهای داخلی در کشور ما پایینتر است و بیشتر افراد آنرا علت اصلی مصرف بالای بنزین میدانند.
– اما این پرسشها مطرح است که علت ناترازی گاز و برق چیست؟ آن هم مقصر خودروسازان است؟
– آیا خودروهای خارجی موجود در ایران ( مثلا مزدا ، هیوندا و خودروهای چینی) هم مصرف پایینی دارند؟
بهترین ماشیهای دنیا هم توی خیابونهای پر ترافیک و حرج و مرج ایران ( با این فرهنگ رانندگی) مصرفشون بالا هست و حدود ۲ برابر میزان اعلامی کارخونه هست
درسته که ماشیای داخلی بی کیفیت هستن ولی علت اصلی مصرف بالای سوخت و آلودگی شدید هوا و در نتیجه خشکسالی و مرگ و میر ناشی از آلودگی همین ترافیک شدیده و مصرف غیر بهینه سوخت و انرژیه ( بنزین، گاز و برق و…)
اما مصرف بنزین خودرو پراید و تیبا در ترافیک سنگین حدود 10 لیتر است
مصرف خودرو هیوندای I20 و رنو کپچر بعنوان خودروهای کم مصرف خارجی در همین شرایط ترافیک شدید خیابانها ( و نه خیابانهای پاریس و کیفیت بنزین آنجا) نیزحدود 10 میباشد، و با افزایش ترافیک (کاهش سرعت خودرو) مصرف افزایش میابد اگر چه خودروهای سمند و پژو بیشتر است. پس علت چیز دیگری است
علت اصلی مصرف بالا ، ترافیک سنگین خیابانها و علت ترافیک…..
حتی اگر همه خودروهای مملکت هم برقی بودن باز هم این مشکلات حل نمیشدن، چونکه برخلاف تصور خیلیا برق لازم برای شارژ خودرو خیلی خیلی بالاتر از تصور عامه هست و این میزان برق برای این همه استفاده غیر بهینه از خودرو اونقدر زیاد هست که خیلی بیشتر از الان کمبود برق و همینطور آلودگی ناشی از سوخت نیروگاهها خواهیم داشت.
همه این مشکلات بخاطر اینه که با سیاست گذاری غلط اقتصادی و انرژی و و قیمت دستوری انرژی ، مردم انگیزه ای برای مصرف بهینه ندارن ، یعنی نفع اقتصادی براشون نداره، برعکس،صاحبان خودرو انگیزه بالا برای مصرف بیشتر دارند
علت اصلی ترافیک، مصرف بالا و ناترازی انرژی و سوخت و در نتیجه آلودگی هوا و خشکسالی، قیمت دستوری آن است که باعث شده هیچکس انگیزه ای اقتصادی برای صرفه جویی و مصرف بهینه نداشته باشد.
قیمت دستوری کالا و خدمات و سوخت، نابود کننده اقتصاد کشور و کسب و کار مردم است، بهترین جایگزین برای آن، آزادسازی قیمت بر اساس عرضه و تقاضا و پرداخت یارانه یا سهمیه مستقیم به مردم است.
اصلاح قیمت و پرداخت سهمیه قابل مبادله انرژی و سوخت بر اساس کد ملی، بسیار به سود همه مردم و دولت است و بسیاری از معضلات اقتصادی و زیست محیطی کشور را حل میکند.
در گام اول بدلیل حساسیت بالا روی بنزین، میتوان قیمت دیگر حاملهای انرژی را واقعی سازی کرد و با سهمیه صرفه جویی شده بنزین توسط افراد ، هزینه های رفت و آمد و قبوض را پرداخت کرد. که انگیزه بالایی برای صرفه جویی بنزین نیز به همراه دارد.