محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور در 51 امین اجلاس اتحادیه پایاپای آسیایی در بانک مرکزی در جمع رؤسای بانک‌های مرکزی اعضاء گفت:
ایران در سال 2022 از نظر شاخص برابری قدرت خرید با داشتن 1600 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی به‌عنوان 22 امین اقتصاد برتر دنیا تبدیل شده است.
اکومتر در این گزارش به درستی‌سنجی ادعای معاون اول می‌پردازد و رتبه جهانی اقتصاد ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد.
مخبر در اظهارات خود به شاخص برابری قدرت خرید اشاره کرده است، بنابراین در همین ابتدا توضیحاتی در مورد شاخص برابری قدرت خرید و کاربرد آن ارائه می‌شود.
تولید ناخالص داخلی و تفاوت آن با نرخ برابری قدرت خرید
برابری قدرت خرید (purchasing power parity) که به‌اختصار در متون و ادبیات اقتصادی PPP نوشته می‌شود، در سازمان‌های بین‌المللی همچون سازمان ملل، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول جهت رتبه‌بندی و مقایسه درآمد سرانه و تولید ناخالص داخلی کشورها بکار می‌رود. شاخص برابری قدرت خرید با یکسان نمودن قدرت خرید ارزهای متفاوت و حذف اختلافات سطوح قیمتی در کشورهای مختلف شاخص‌های قابل‌مقایسه‌ای را برای کشورها ارائه می‌دهد.
اما برای اینکه بتوان عملکرد اقتصاد کشورها را سنجید و آن را با دیگر کشورها مقایسه کرد باید از یک شاخص اقتصادی دیگر بهره برد. شاخص “تولید ناخالص داخلی” (GDP) اکنون پرکاربردترین شاخص برای اندازه‌گیری حجم اقتصاد است که نشان می‌دهد کل ارزش فعالیت‌های اقتصادی بخش خصوصی و دولتی طی یک دوره زمانی مشخص برای مثال یک سال چقدر بوده است.
اگر شما حجم اقتصاد ایران را بر اساس ریال و حجم اقتصاد آمریکا را بر اساس دلار محاسبه کنید، آنگاه برای مقایسه اقتصاد این دو کشور باید واحد اندازه اقتصادها را به واحدی یکسان تبدیل کنید، ساده‌ترین راه‌حل این است که باتوجه‌به ارزش ریال نسبت به دلار، ارزش یکی را به دیگری تبدیل کنید. مثلاً اگر هر دلار معادل 50000 تومان باشد، اندازه اقتصاد ایران بر اساس تومان را، بر 50000 تقسیم می‌کنیم تا ارزش دلاری آن را بسنجیم. اما چنین راهکاری می‌تواند گمراه‌کننده باشد چرا که قدرت خرید معادل ریالی 10 دلار در داخل ایران باقدرت خرید همان 10 دلار در آمریکا برابر نیست.
به همین خاطر است که درنظرگرفتن میزان درآمد بدون توجه به برابری قدرت خرید می‌تواند گمراه‌کننده باشد و باعث بروز خطا در مقایسه عملکرد اقتصادها بشود. به همین خاطر اقتصاددانان برای اینکه بتوانند همه اقتصادها را بر اساس واحد یکسانی بسنجند، علاوه بر اینکه ارزش همه آن‌ها را به دلار تبدیل می‌کنند، بر اساس قدرت خرید مختلف دلار در کشورهای مختلف، میزان درآمد کشورها را نیز تعدیل می‌کنند.
برای مثال اندازه اقتصاد ایران در سال 2021 طبق برآورد صندوق بین‌المللی پول معادل 289 میلیارد دلار بوده است؛ اما اگر برابری قدرت خرید در نظر گرفته شود آنگاه اندازه اقتصاد ایران در همان سال به 1460 میلیارد دلار می‌رسد. در واقع می‌توان گفت که قدرت خرید یک دلار در ایران کمی بیش از پنج برابر قدرت خرید آن در آمریکا است.
نرخ برابری قدرت خرید رتبه ایران: بیست و دوم؛ سرانه برابری قدرت خرید رتبه ایران: هشتاد و هشتم
در مورد ادعای معاون اول رئیس‌جمهور باید گفت؛ بر اساس آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول، ارزش تولید ناخالص داخلی ایران بر اساس برابری قدرت خرید برای سال 2022، 1600 میلیارد دلار برآورد شده است. براین‌اساس ایران در رتبه 22 اقتصاد‌های جهان قرار گرفته است. اما اگر این شاخص را به‌صورت سرانه در نظر بگیرم، رقم 18640 دلار به دست می‌آید که در رتبه 88 جهان قرار دارد.
بررسی گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول در مورد، تولید ناخالص داخلی کشور برای سال 2022، حکایت از رتبه 47 ایران با ارزشی حدود 352 میلیارد دلار دارد. درآمد سرانه بر اساس این شاخص برای ایرانیان تقریباً 4110 دلار است که در رتبه 124 جهان قرار می‌گیرد.
نکته قابل‌توجه در مورد اظهارات محمد مخبر این است که شاخص برابری قدرت خرید برای مقایسه استاندارد زندگی و سنجش سطح رفاه در کشورهای مختلف به کار می‌رود؛ بنابراین این شاخص نمی‌تواند بیانگر اندازه اقتصاد یک کشور باشد و به‌صورت استاندارد رتبه اقتصادی کشورها بر اساس تولید ناخالص داخلی مقایسه می‌شود.
بر همین اساس توییتر World of Statistics در پستی به رده‌بندی سطح زندگی در کشورهای مختلف پرداخته و رتبه ایران را 85 در جهان برآورد کرده است. این رتبه با جایگاه ایران بر اساس سرانه تولید ناخالص داخلی بر اساس قدرت برابری خرید، تناسب دارد.
ادعای «گمراه‌کننده» معاون اول رئیس‌جمهور
بر اساس آنچه گفته شد، ادعای محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور مبنی بر رتبه 22 ایران در اقتصاد جهان بر اساس برابری قدرت خرید «گمراه‌کننده» است. زیرا زمانی که از رتبه اقتصادی صحبت می‌شود، باید میزان تولید ناخالص (GDP را در نظر گرفت نه نرخ برابری قدرت خرید.
