اقتصاد ایران در آینده نزدیک با پدیده ابرتورم مواجه می‌شود
اخیرا خبرآنلاین مصاحبه‌ای با حسین راغفر استاد دانشگاه و اقتصاددان با تیتر “ایران با ابرتورم روبروست”؛ منتشر کرده است.
تورم لجام گسیخته و یا ابرتورم به تورم بالای 10 درصد در ماه گفته می‌شود و متأسفانه ما به طور ماهیانه 12 درصد تورم داریم که در برخی از اقلام نیز به 25 درصد می‌رسد و ما قطعا با ابرتورم مواجه هستیم.”
برای بررسی دقیق موضوع ابتدا باید به سؤالاتی نظیر:
· تورم چیست؟
· ریشه به وجود آمدن تورم کجاست؟
· آثار تورم بر اقتصاد کشورها چیست؟
· ابرتورم و علت‌های بروز آن چیست؟
· ابر تورم چه آثار و پیامدهایی بر اقتصاد کشورها دارد؟
تورم چیست؟
تورم افزایش مداوم و همه‌گیر سطح عمومی قیمت‌ها (میانگین قیمت کالا و خدمات در کل اقتصاد) در اثر افزایش میزان نقدینگی نسبت به میزان کالا و خدمات در یک اقتصاد است. به طور معمول افراد عادی تورم را با جهش قیمت اشتباه می‌گیرند؛ این در حالی است که جهش قیمت به معنی افزایش ناگهانی سطح قیمت‌هاست.
گاهی افراد کاهش تورم را تورم منفی تلقی می‌کنند؛ این در حالی است که تورم منفی کاهش مداوم و همه‌گیر سطح عمومی قیمت‌ها است که سبب کاهش پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در اقتصاد می‌شود؛ ولی کاهش تورم به معنی کاهش نرخ رشد تورم است. مثلا نرخ تورم از ۱۰% به ۵% می‌رسد در این حالت کماکان قیمت کالاها افزایش می‌یابد ولی این افزایش به مراتب کمتر از گذشته است.
ریشه به وجود آمدن تورم کجاست؟
· تورم ناشی از فشار تقاضا
این نوع از تورم در اثر افزایش تقاضای ناشی از مصرف خصوصی یا دولتی در اثر افزایش نقدینگی در جامعه پدید می‌آید و چنین شرایطی به رونق تورمی شهرت دارد.
· تورم ناشی از فشار هزینه
چنین تورمی در اثر کاهش عرضه کل اقتصاد به علت افزایش هزینه تولید و قیمت نهاده‌ها ایجاد می‌شود که به این شرایط رکود تورمی گفته می‌شود. هزینه‌های تولید می‌توانند در اثر عواملی نظیر آغاز جنگ، تحریم، افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت نهاده و کالای واسطه‌ای وارداتی و غیره افزایش یابند.
· تورم انتظاری و ساختاری
تورم ساختاری مربوط به ساختارهای موجود در اقتصاد است. از مهمترین نمونه‌های ساختار تورم‌زا می‌توان به یک اقتصاد غیررقابتی و پر از انحصار که دارای توان بالای قیمت‌گذاری است و یا اقتصادهایی که بانک مرکزی و مقامات پولی آن استقلال مناسبی از دولت ندارند، اشاره کرد. تورم انتظاری نیز ناشی از مارپیچ دستمزد-قیمت است که طبق آن نیروی کار در جهت افزایش دستمزد خود تلاش‌هایی می‌کند و سبب افزایش قیمت تمام شده محصول و در نهایت تورم می‌شود، در اثر تورم این چرخه مجددا تکرار می‌شود، بطوریکه افراد جامعه همواره انتظار افزایش تورم را دارند.
آثار تورم بالا در اقتصاد
· افزایش شکاف طبقاتی و درآمدی
· تخصیص نامناسب منابع و افزایش سوداگری
· کاهش تولید و افزایش نااطمینانی
· افزایش بی‌کاری
· افزایش نرخ ارز و بی‌ثباتی در اقتصاد
ابرتورم چیست؟
ابرتورم (Hyperinflation) پدیده‌ای است که باعث فروپاشی اقتصاد یک کشور می‌شود و به طور کلی اصطلاحی است که برای توصیف افزایش قیمت‌ها، به صورت سریع، بیش از حد و غیرقابل کنترل در یک اقتصاد به کار می‌رود. با اینکه خود تورم معیار سرعت افزایش قیمت محصولات و خدمات است، اما ابرتورم نوعی تورم با سرعت رشد بالا و دارای مقدار بیش از 50 درصد در ماه است.
حال با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی ایران، شاید تصور کنید بدتر از این شرایط دیگر وجود ندارد! اما واقعیت این است که ابر تورم وضعیتی غیرقابل تصور در مقایسه با آنچه تجربه می‌کنیم، به وجود می‌آورد.
شرایطی را تصور کنید که بعد از ورود به یک فروشگاه، روی هیچ یک از محصولات برچسب قیمت مشاهده نمی‌کنید. در عوض، آن‌ها را نزد صندوقدار می‌برید تا همان لحظه قیمت را برایتان تعیین کند. شاید یک ساعت قبل کالایی را به مبلغ X خریداری کرده‌اید، اما اکنون برای تهیه همان مجبور به پرداخت دو برابر هزینه یا شاید بیشتر باشید. البته، اگر در این یک ساعت چیزی در فروشگاه باقی مانده باشد و بقیه افراد، تمام محصولات را از ترس افزایش قیمت سریع، غارت نکرده باشند! این اتفاق وحشتناک و ورای تصور است، اما در کشور درگیر ابرتورم رخ می‌دهد.
تورم عادی بر اساس افزایش قیمت‌های ماهانه اندازه‌گیری می‌شود، اما ابرتورم را بر اساس افزایش‌های نمایی روزانه که می‌تواند به 5 تا 10 درصد برسد، اندازه‌گیری می‌کنند؛ به عبارتی ابرتورم زمانی رخ می‌دهد که نرخ تورم در ماه به بالای 50 درصد در ماه برسد.
آثار ابرتورم چیست؟
تمامی آثار اقتصادی تورم در مورد ابرتورم نیز صادق است. سایر آثار ابرتورم عبارتند از:
· دلاریزه شدن اقتصاد که به معنی از بین رفتن اعتماد مردم به پول ملی و نگهداری و رواج ارز سایر کشورها در اقتصاد برای حفظ قدرت خرید
· بروز تحولات سیاسی و اقتصادی، بروز آشوب و جنگ
· سخت‌تر شدن جمع‌آوری مالیات به علت تحولات سیاسی و اجتماعی ناشی از ابرتورم و بدتر شدن وضع بودجه دولت
· کاهش شدید رفاه اقتصادی در اثر مالیات تورمی و سخت‌تر شدن مالیات‌ستانی
· کاهش شدید قدرت خرید مردم به‌ویژه در مورد کالاهای اساسی و بروز قحطی یا احتکار آن‌ها
آیا تورم ماهیانه بالای 10 درصد است؟
بررسی داده‌های مرکز آمار در تیر ماه نشان می‌دهد؛ نرخ تورم ماهانه تیر 1401 به 4.6 درصد رسیده که در مقایسه با ماه قبل، 7.6 واحد درصد کاهش داشته است. از طرفی نرخ تورم ماهانه تنها در اردیبهشت ماه بالای 10 درصد بوده است که ناشی از اجرای طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها (حذف ارز ترجیحی) بوده است.
واکنش‌ها به اظهارات حسین راغفر
اعلام خبر ابر تورم توسط حسین راغفر به قدری عجیب بود که واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت؛ در همین رابطه مجید شاکری، کارشناس اقتصادی در مورد احتمال وقوع ابرتورم در اقتصاد ایران اینگونه واکنش نشان داد:
وضعیت تورم ایران در جهان
با این وجود، تورم در کشور نرخ بالایی دارد و ایران در بین 10 کشور اول با بالاترین نرخ تورم در سال 2022 قرار گرفته است. اما فاصله زیادی با کشورهایی مانند ونزوئلا، سودان و لبنان دارد که دچار ابرتورم هستند.
با اینکه ابرتورم اتفاقی نادر برای اقتصادهای پیشرفته محسوب می‌شود، اما به دفعات در کل تاریخ در کشورهایی مانند چین، آلمان، روسیه، مجارستان و آرژانتین رخ داده است.
نتیجه‌گیری
بر اساس آن چه گفته شد، اعلام تورم ماهانه بالای 10 درصد به عنوان یکی از نشانه‌های بروز ابرتورم توسط حسین راغفر، گمراه کننده است. زیرا درست است که بعد از حذف ارز ترجیحی، رکورد تورم ماهانه بعد از انقلاب شکسته شد و عدد 12.2 درصدی را در خردادماه به ثبت رساند، اما این شاخص در تیرماه با کاهش روبه‌رو بود و روند افزایشی متوقف و شده است.
