به گزارش اکومتر، در تاریخ ۱۷ فروردین ۱۴۰۴، انتشار مناظره‌ای میان مسعود نیلی، مشاور اقتصادی دولت یازدهم، و احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت سیزدهم، موجی از واکنش‌ها را در فضای مجازی در پی داشت. محور اصلی این مناظره، اختلاف در ارقام رشد اقتصادی ایران در سه سال اخیر بود. موضوعی که به‌ویژه در شرایط فعلی اقتصاد کشور، اهمیت بسیاری دارد.
در این مناظره، خاندوزی با استناد به آمار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، مدعی شد که میانگین رشد اقتصادی ایران بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲، با احتساب نفت، ۵.۵ درصد و بدون نفت، ۴.۴ درصد بوده است. این در حالی است که نیلی ارقامی به‌مراتب پایین‌تر را اعلام کرد؛ به‌طوری‌که رشد اقتصادی با نفت را ۴ درصد و بدون نفت را تنها ۲.۲ درصد دانست.
در نگاه اول، این اختلاف آماری ممکن است بیانگر تناقض در آمارهای اقتصادی ایران به‌نظر برسد؛ اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که تفاوت در سال پایه آماری نقش اصلی را در این اختلاف ایفا کرده است.
سال پایه آماری و تأثیر آن بر رشد اقتصادی
تولید ناخالص داخلی (GDP) یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش عملکرد اقتصادی کشورها است. برای محاسبه این متغییر، همواره از یک “سال پایه” به‌عنوان مبنای مقایسه استفاده می‌شود. مرکز آمار ایران تا پایان سال ۱۴۰۲، محاسبات خود را بر اساس سال پایه ۱۳۹0 انجام می‌داد. اما از ابتدای سال ۱۴۰۳، این سال پایه به ۱۴۰۰ تغییر کرده است.
این تغییر به‌ظاهر فنی، تأثیر قابل توجهی بر ضرایب وزنی بخش‌های مختلف اقتصاد گذاشته و همین امر، منجر به اختلاف آماری در نتایج نهایی شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که با سال پایه ۱۳۹0، میانگین رشد اقتصادی ایران در دولت سیزدهم، با نفت ۴ درصد و بدون نفت ۲.۲ درصد بوده است. اما با سال پایه ۱۴۰۰، این ارقام به‌ترتیب به ۵.۵ و ۴.۴ درصد تغییر می‌کنند.
نتیجه‌گیری
با توجه به اطلاعات فوق، می‌توان گفت که هر دو روایت ارائه‌شده از منظر فنی صحیح هستند. اما تفاوت آن‌ها ناشی از روش محاسبه و سال پایه متفاوت است. این موضوع اهمیت بالای شفافیت آماری و ضرورت اطلاع‌رسانی دقیق درباره مبانی محاسبات را یادآوری می‌کند.
در نهایت، برای درک بهتر آمار رشد اقتصادی ایران توجه به جزئیاتی نظیر سال پایه آماری و منبع داده‌ها امری ضروری است. این نکته به‌ویژه برای روزنامه‌نگاران اقتصادی، تحلیلگران و سیاست‌گذاران از اهمیت بالایی برخوردار است.
